Gdańsk: Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 pod lupą NIK

Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 w Gdańsku pod lupą NIK. Co sprawdzano?

Kontrolerzy Najwyższej Izby Kontroli przyjrzeli się gospodarowaniu finansami przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku w latach 2020 oraz 2021. Informację o wynikach kontroli opublikowano w piątek, 25 sierpnia. NIK oceniła dotowanie przez resort kultury budowy Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 jako nierzetelne.

Przeprowadzona kontrola wykazała, że:

• w 2021 r. na inwestycję na Westerplatte zaplanowano rządowe środki w wysokości ponad 21 mln zł. Do tego w ciągu roku zwiększono tę kwotę o niemal 370 tys. zł. Stało się tak, mimo że z dotacji udzielonej w 2020 r. MIIWŚ wydało zaledwie ok. 1,1 mln zł z przyznanych ok. 27 mln zł.
• Ponad 98 proc. kwoty dotacji zaplanowanej na 2021 r. minister kultury zgłosił do wykazu wydatków, które nie wygasają z upływem roku.

PRZECZYTAJ TEŻ: Czekają na koncepcje Muzeum Westerplatte i Wojny 1939. Ruszył konkurs

Jak ustalili kontrolerzy NIK, nie wynikało to z żadnych nadzwyczajnych okoliczności, których nie dałoby się przewidzieć.

– Przepisy dotyczące wydatków niewygasających powinny być stosowane tylko w wyjątkowych sytuacjach, niedających się przewidzieć na etapie planowania budżetu inwestycji – czytamy w raporcie NIK. – Doprowadziło to do sytuacji, w której w 2021 r. wykonywane były de facto dwa budżety na budowę muzeum – z roku bieżącego i z roku wcześniejszego, co sprawiło, że finansowanie inwestycji na Westerplatte nie było przejrzyste.

Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 w Gdańsku. Na co przeznaczono dotacje?

Dotacje przeznaczono na m.in.:

• wycinki drzew na półwyspie,
• a także na prace saperskie i badania archeologiczne,
• projekty i kosztorysy budowlane,
• usługi geodezyjne,
• badania geotechniczne
• oraz na budowę systemu monitoringu,
• drobne roboty budowlane
• i koszty obsługi projektu.

PRZECZYTAJ TEŻ: Elektrownia z Westerplatte stanie się muzeum

Niewykorzystane fundusze po czasie wracały do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

MIIWŚ odpowiada na zarzuty NIK ws. Muzeum Westerplatte i Wojny 1939

– Mniejsze niż planowane wydatkowanie środków przez MIIWŚ w latach 2020-2021 wynikało z opóźnienia w wydawaniu decyzji administracyjnych umożliwiających realizację inwestycji – tłumaczy dr Zuzanna Szwedek-Kwiecińska, rzeczniczka prasowa Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. – Związane było to także z niewydaniem do dnia dzisiejszego przez wojewodę pomorskiego decyzji dotyczącej odszkodowania dla Gminy Miasta Gdańska za przejęcie przez Skarb Państwa działki nr 68 na Westerplatte. Jednocześnie sposób finansowania inwestycji, poprzez podpisywanie rocznych umów dotacyjnych, wymagał, aby wszystkie potencjalne wydatki, jakie muzeum miało ponieść w danym roku, były zabezpieczone w tej umowie.

PRZECZYTAJ TEŻ: Muzeum pokazało nowe znaleziska po westerplatczykach

W odpowiedzi na zarzuty braku oceny ekonomicznej efektywności inwestycji w programach dotyczących budowy muzeum na Westerplatte, MIIWŚ przekonuje, że jest zupełnie inaczej.

– Były kompletne i odpowiadały przepisom prawa w całości. Pozwoliło to uzyskiwać dotacje na realizację inwestycji w danym roku – mówi rzeczniczka instytucji.

– NIK nie kwestionuje wyjaśnień (MIIWŚ – dop. red.), jednocześnie wskazuje, że w latach 2020-2021 na realizację inwestycji na Westerplatte w budżecie państwa zaplanowano środki w wysokościach nieadekwatnych do możliwości ich wykorzystania przez muzeum w Gdańsku – piszą kontrolerzy. – W tej sprawie istotne jest również to, że do zakończenia kontroli prowadzonej przez NIK (30 września 2022 r.) Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego nie wniósł pod obrady rządu wieloletniego finansowania budowy Muzeum Westerplatte i Wojny 1939. Doszło do tego, mimo że dyrektor muzeum w Gdańsku przekazał ministrowi pierwszy taki dokument już w kwietniu 2020 r.

PRZECZYTAJ TEŻ: Niezwykły zabytek prezentowany w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Do momentu publikacji, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego nie odniosło się do naszych pytań w sprawie dotacji dla MIIWŚ w latach 2020 oraz 2021 r. W roku 2022, na mocy dwóch umów, MIIWŚ otrzymało z budżetu centralnego ok. 23,5 mln zł. Wydano z tego ok. 9,5 mln zł. 10,5 mln zł miało zostać zarezerwowane na rzecz możliwego odszkodowania dla Gminy Miasta Gdańsk.

Trwa budowa Muzeum Westerplatte i Wojny 1939

Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 jest oddziałem MIIWŚ i powstaje etapowo od kilku lat. W zarządzeniu z 2015 r., powołującym instytucję, zapisano, że jego celem jest stworzenie przestrzeni wystawienniczej i ośrodka inspirującego do refleksji na temat historii Westerplatte i Wojny Obronnej Polski w 1939 r., oraz losów Wojskowej Składnicy Tranzytowej od początku jego powstania do końca XX w.

• Dotychczas zakończono przebudowę cmentarza wojskowego.
• Trwa modernizacja budynku byłej elektrowni.
• Ogłoszono także konkurs architektoniczny na projekt muzeum plenerowego.

W sprawie prawa własności do 9-ha działki na terenie historycznego półwyspu, na której powstać ma muzeum, wciąż toczy się spór pomiędzy miastem a wojewodą oraz MIIWŚ.