Będzie kaucja, ale nie [nl] na puszki i „małpki”. Projekt nowelizacji ustawy o gospodarce opakowaniami

Zgodnie z założeniami projektu, system kaucyjny obejmować ma butelki jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego na napoje o pojemności do 3 litrów oraz butelki szklane wielokrotnego użytku na napoje o pojemności do 1,5 litra. Nie będzie miało znaczenia, jaki produkt wcześniej zawierały te butelki – ważna będzie pojemność. Podczas sprzedaży tego typu produktów, pobierana będzie opłata, którą odzyskać będzie można w momencie zwrotu opakowań. Co istotne, klienci nie będą musieli przedstawiać paragonu potwierdzającego wcześniejsze uiszczenie kaucji. Projekt nie określa minimalnej ani maksymalnej wysokości kaucji.

Polski system kaucyjny. Ministerstwo stawia na konkurencję

Zaproponowane przepisy zobowiązują do odbierania pustych opakowań objętych systemem kaucyjnym oraz do zwrotu kaucji wszystkie sklepy o powierzchni powyżej 100 m kw. Mniejsze sklepy będą mogły uczestniczyć w systemie na zasadzie dobrowolności.

System będą tworzyć firmy wprowadzające na rynek napoje w opakowaniach, które podlegają systemowi. Będzie je reprezentował wspólny podmiot. Taki podmiot lub podmioty (projekt nie ogranicza ich liczby) musiałby mieć zezwolenia ministra właściwego ds. klimatu. Oznacza to, że mogłoby istnieć dwa lub więcej systemy kaucyjne rywalizujące ze sobą. Zdaniem wiceministra klimatu i środowiska Jacka Ozdoby, na takiej konkurencji skorzystać mogą klienci.

Przystąpienie do systemu nie byłoby obligatoryjne, ale w przypadku nieprzystąpienia do niego, firmy będą musiały płacić opłatę produktową.

Wielość operatorów, nieznana wysokość kaucji, zależna od decyzji poszczególnych operatorów, brak puszek aluminiowych w systemie, a także jednorazowego szkła – to kwestie kluczowe, które należy ponownie przemyśleć i zaprojektować.

Filip Piotrowski / Polskie Stowarzyszenie Zero Waste

Nie określono sposobu zorganizowania systemu zbierania opakowań po napojach. Czy będą to automaty, czy wyznaczone miejsce w sklepie – pozostawiono w gestii przedsiębiorców tworzących system.

Nowe przepisy miałby wejść w życie 1 stycznia 2023 r., ale z 24-miesięcznym okresem dostosowawczym.

Kaucja nie na puszki i „małpki”. Ekologiczne „ale”

Krytycy nowych rozwiązań zwracają uwagę, że nie obejmują one puszek po napojach ani szkła jednorazowego, do którego zaliczają się popularne „małpki”.

„Cieszy fakt, że projekt ustawy doczekał się publikacji, a tym samym Polska dołączyła do grona europejskich krajów podchodzących systemowo do rozwiązania problemu zaśmiecenia i marnotrawstwa” – czytamy w przesłanym do redakcji zawszepomorze.pl oświadczeniu Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste. – „Zaproponowane przez Ministerstwo rozwiązanie opiera się na powszechności oraz braku konieczności okazania paragonu, co należy zaliczyć na plus. Dobrą wiadomością jest i to, że w przeciwieństwie choćby do Słowacji, resort klimatu uwzględnił w projekcie także opakowania wielorazowe”.

Jednocześnie ekolodzy z Zero Waste zwracają uwagę, że, zarówno nowo powstające, jak i dobrze funkcjonujące systemy kaucyjne w Europie, z reguły opierają się na jednym centralnym operatorze. Takie podejście zapewnia transparentność, jasność i funkcjonalność systemu.

– Wielość operatorów, nieznana wysokość kaucji, zależna od decyzji poszczególnych operatorów, brak puszek aluminiowych w systemie, a także jednorazowego szkła – to kwestie kluczowe, które należy ponownie przemyśleć i zaprojektować. W przeciwnym razie, system może okazać się skomplikowany, a przez to niepopularny i, tym samym, nieskuteczny. Ze środowiska zniknie jedynie plastik, a puszki i szkło dalej będą marnotrawione ze szkodą dla środowiska, społeczeństwa i gospodarki – mówi Filip Piotrowski z Zero Waste. – Jako przedstawiciele strony społecznej, zabieramy się do pracy i będziemy wnioskować o zmiany w ustawie. Zależy nam, aby polski system kaucyjny był systemem centralnym i zarządzanym przez jednego operatora. Chcemy, by był obowiązkowy dla wszystkich podmiotów wprowadzających opakowania na rynek i przejrzysty pod względem przepływu opakowań i kaucji na rynku. System powinien być ogólnopolski, powszechny, wygodny, a więc z jedną stałą stawką obejmującą wszystkie opakowania po napojach: z tworzyw, metali i szkła (także jednorazowego).