stan wojenny

W piątek, 12 lutego 1982 w „Dzienniku Bałtyckim”, w prowadzonej przez Stanisława Danielewicza rubryce Echa Muzyki Młodzieżowej, pojawił się tekścik na temat płyty Amandy Lear, artystki bardziej znanej ze względu na pogłoski o jej rzekomej tranzycji, niż z faktycznych dokonań artystycznych. Tym razem nie chodziło jednak ani o muzykę, ani plotki, ale o politykę.

Dzięki staraniom Instytutu Dziedzictwa Solidarności z Gdańska otrzymujemy stenogram debaty zorganizowanej w Wojskowym Instytucie Historycznym (WIH) z okazji dziesiątej rocznicy wprowadzenia stanu wojennego, która miała miejsce w Rembertowie w dniu 20 grudnia 1991 r. Uczestnikami tego wydarzenia byli z jednej strony gen. Wojciech Jaruzelski wraz z najbliższymi współpracownikami, z drugiej zaś historycy wojskowości skupieni w WIH na czele z prof. Andrzejem Zahorskim, dyrektorem tej instytucji - pisze Lech Mażewski.

Posłowie, radni i prezydent Gdańska z zastępcami złożyli kwiaty pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców w Gdańsku w 42. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Uroczystość obchodzona 13 grudnia była elementem wspominania ofiar tragedii Grudnia 1970 na Wybrzeżu i o 11 lat późniejszych wydarzeń, które zakończyły „karnawał Solidarności”.

Przemarsz ulicami Gdyni w Grudniu ’70, gdy manifestanci nieśli na drzwiach ciało Zbyszka Godlewskiego, akcja ukrycia majątku Solidarności przed konfiskatą w stanie wojennym, procesy polityczne i internowania – uczestnicy tych wydarzeń już w sobotę (16 grudnia) podzielą się swoimi wspomnieniami w Europejskim Centrum Solidarności.

Po 30 latach od ekspertyz sejmowej komisji odpowiedzialności konstytucyjnej nadal nie jesteśmy ani na centymetr bliżej stwierdzenia tego, czy na początku lat 80. rzeczywiście groziła Polsce sowiecka interwencja – mówi dr Piotr Brzeziński historyk z Instytutu Dziedzictwa Solidarności.

Przy ul. 3 Maja w Gdańsku, tuż obok bramy Aresztu Śledczego, we wtorek, 13 grudnia, w 41. rocznicę wybuchu stanu wojennego, powieszono tablicę dedykowaną kobietom więzionym przez władze komunistyczne w latach 1981-1989. Upamiętnienie przygotowało oraz ufundowało Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku. Uroczystości upamiętniające ofiary stanu wojennego odbyły się także na placu Solidarności oraz pod pomnikiem Ofiar Terroru Komunistycznego w Gdyni.

Wiele osób dobrze pamięta okoliczności wprowadzenia stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku. Pierwsze godziny, następujące po sobie wydarzenia. Kolejne pokolenia znają stan wojenny już tylko z historycznych relacji. Przede wszystkim, z myślą o nich organizowane są rekonstrukcje, w których zobaczyć można pojazdy, sprzęt i ubrania sprzed lat. Taka rekonstrukcja odbyła się też w niedzielę, 11 grudnia w centrum Gdańska.

Aż dziewięć dni będą trwały w Gdańsku miejskie obchody rocznicy grudniowej rewolty 1970 oraz wprowadzenia stanu wojennego w 1981 przygotowane przez Europejskie Centrum Solidarności. Jak zwykle odrębne uroczystości zaplanował także Instytut Pamięci Narodowej wraz z Solidarnością.

- Pierwszy raz spotkałem się z wypowiedzią osoby, która mogłaby dużo czasu poświęcić na to, ile cierpień doznała, a w ostatnim słowie na temat swoich cierpień nie powiedziała ani jednego zdania, tylko wypowiedziała się, że największą dolegliwością było to, że została złamana Konstytucja – tak przewodniczący składu orzekającego ustnie uzasadnił prawomocny wyrok utrzymujący dla Andrzeja Gwiazdy zadośćuczynienie w wysokości 425 tysięcy złotych orzeczone w I instancji. Pełnomocnicy legendarnego przywódcy opozycji i współtwórcy Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża domagali się kwoty 2 mln zł za 374 dni, które Gwiazda spędził w internowaniu podczas stanu wojennego.

Jaką rolę w sprawiedliwości tranzycyjnej odegrały polskie sądy oraz sędziowie? Czy ofiary opresji ze strony władz PRL mogły liczyć na sprawiedliwość w III RP? Czy Polska różni się pod tym względem od innych krajów byłego Bloku Wschodniego? Na te pytania starali się odpowiedzieć uczestnicy konferencji naukowej, która odbyła się w Europejskim Centrum Solidarności.

Gdańsk w poniedziałek, 13 grudnia wspominał 40. rocznicę ogłoszenia stanu wojennego. Wieczorem pod pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970 zapalono 40 zniczy pamięci i po polsku i białorusku odśpiewano pieśń „Mury” Jacka Kaczmarskiego. Wcześniej w sali BHP w Gdańsku odbyły się uroczystości IPN Gdańsk i NBP.

Dariusz Kobzdej – gdański lekarz, działacz opozycyjny w PRL, jeden z założycieli Ruchu Młodej Polski, ukrywał się od wprowadzenia stanu wojennego do grudnia 1982 roku. W tym czasie prowadził pamiętnik, pisany w formie listów do matki. Po 40 latach od jego powstania, rodzina zmarłego w 1995 r. autora podjęła starania o jego wydanie. Publikujemy fragment tego pamiętnika dotyczący wydarzeń związanych bezpośrednio z wprowadzeniem stanu wojennego, poprzedzony wstępem syna Dariusza Kobzdeja, Piotra.