Unikatowa Biblia Gutenberga znów dostępna w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie

Biblia Gutenberga do Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie wróciła wprost z Warszawy, gdzie możliwość obcowania z tym unikatowym dziełem mieli mieszkańcy Mazowsza. W pelplińskim muzeum uroczyste otwarcie stałej wystawy w piątek, 28 marca poprzedziła konferencja, podczas której nie tylko zaprezentowano oryginał Biblii Gutenberga, ale i przedstawiono wstępne wyniki dwuletnich badań nad jednym z najcenniejszych zabytków piśmiennictwa w Polsce.

Biblia Gutenberga na wystawie stałej w Muzeum Diecezjalnym Pelpinie

– To perła, którą chcemy pokazywać publiczności. Do tej pory Biblia Gutenberga była prezentowana w pelplińskim muzeum jedynie cztery razy w roku. Było to spowodowane brakiem odpowiednich warunków. Niektórzy wyczekiwali tego momentu, aby przyjechać do Pelplina i zobaczyć to dzieło – podkreślił ks. Krystian Feddek, dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie. 

Teraz zadbano o odpowiednie warunki do przechowywania tego unikatowego dzieła. Zamontowano gablotę wyposażoną w czujniki, w której umieszczono dzieło Gutenberga.

– Teraz mamy Biblię pod pełną kontrolą. Jako kolejne pokolenie wpisujemy się jak dobre ogniwo, które pozwala zachować wyjątkowe, światowe dziedzictwo dla przyszłych pokoleń. To też jest dla nas bardzo ważne – dodał ks. Krystian Feddek.

W uroczystościach uczestniczył biskup pelpliński Ryszard Kasyna. Oddał hołd pracy Jana Gutenberga, który „poprzez druk Biblii starał się przybliżać Boże Słowo mu współczesnym”. 

Jak badano Biblię Gutenberga?

Prace badawcze i konserwacyjne pelplińskiej Biblii przez prawie dwa lata prowadził zespół złożony z 35 naukowców z Polski oraz zagranicy. Przewodził im dr hab. Juliusz Raczkowski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

– Jest to najlepiej przebadana Biblia Gutenberga w zbiorach światowych – stwierdził badacz Biblii.

Często przy tego typu obiektach, czyli przy rękopisach średniowiecznych, okazuje się, że na zewnątrz wyglądają one dobrze. Niestety, nieco inaczej wygląda to w środku. Tak było w przypadku dzieła Gutenberga. 

– Największym problemem był stan papieru, na którym została wydrukowana – dodał.

Pelplińska Biblia Gutenberga, mimo bardzo burzliwych losów, do teraz dotrwała niemal w całości. Nie zachowały się jedynie trzy ostatnie karty drugiego tomu, jedna z tekstem Apokalipsy oraz dwie niezadrukowane.

Naukowcy wskazali, że w obu tomach Biblii na marginesach kart zauważono liczne brązowe przebarwienia, tzw. zacieki. To prawdopodobnie świadczy o tym, że w przeszłości zostały one kilkukrotnie zalane.

Podczas prac konserwatorskich na dłużej pelplińska Biblia wyjechała tylko raz – na badania, jakie zostały przeprowadzone w Niemczech. Nad projektem pracowali m.in. naukowcy z uniwersytetu w Hamburgu, którzy wykorzystali mobilne laboratorium. Jednak to unikatowe dzieło Gutenberga było badane przez ekspertów głównie na miejscu, czyli w pelplińskim muzeum. 

– Zależało nam, żeby wykonać badania nieinwazyjne, nieniszczące – zaznaczył dr hab. Juliusz Raczkowski. – Sięgnęliśmy do najnowszych narzędzi i technik badawczych, różnego rodzaju obrazowań, żeby nie pobierać nawet najmniejszego artefaktu z Biblii. 

Naukowcom udało się m.in. prześledzić proces powstawania dzieła. Wiemy, gdzie rosło drzewo, z którego pozyskano materiał na okładzinę Biblii, wiemy, kiedy to drzewo zostało ścięte. Pochodziło ono z Lasów Oliwskich należących do klasztoru cystersów oliwskich.

dr hab. Juliusz Raczkowski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu

Co niezwykle ważne, to Polacy jako pierwsi na świecie będą znać prawdziwy skład farby Gutenberga. Jak wyjaśnił ekspert, prace, które mają to określić, są na ukończeniu. Wiadomo, że Gutenberg w swojej farbie używał ołowiu, miedzi i sykatywy, czyli specjalnego środka, który przyspieszał wysychanie farby. 

Przeprowadzone badania wykazały, że pelplińskie dzieło jest egzemplarzem, który jako pierwszy zszedł z prasy drukarskiej.

Liczba błędów w tekście, które akurat tu są przywilejem, pokazuje, że był on wykonany jako egzemplarz pierwotny. Otwory po mocowaniach strony, źle przycięty papier, jakość tego papieru i oczywiście słynna na cały świat wypadnięta czcionka.

ks. Krystian Feddek / dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie

Podsumowanie przeprowadzonych prac konserwatorskich zawarto w specjalnej publikacji.

Biblia Gutenberga. Co o  niej wiemy?

Jan Gutenberg w latach 1452-1455 wydrukował Biblię 180 razy. W całości dotrwała ona do naszych czasów w zaledwie 17 dwutomowych egzemplarzach. W Polsce znajduje się jedyne takie dzieło i jest ono własnością diecezji pelplińskiej. 

Oba tomy pelplińskiej Biblii Gutenberga przetrwały w oryginalnych integralnych oprawach z XV wieku.