Zabójczy wpływ gotowania na gazie na zdrowie milionów Polaków. Alarmujący raport gdańskich naukowców

To pierwsze tego typu opracowanie w Polsce. Raport pt. „Jak gotując na gazie narażamy się na astmę i inne choroby dróg oddechowych” firmowany jest przez Polskie Towarzystwo Programów Zdrowotnych. Jego autorami są naukowcy z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Publikacja jest częścią kampanii społecznej „Gotuj z głową, a nie z gazem”.

Co istotne – badanie jest niezależne i nie zostało sfinansowane przez żadną z firm zajmujących się produkcją kuchenek elektrycznych. Jego autorzy podkreślają, że producenci mają w swojej ofercie zawsze oba typu kuchenek – elektryczne i gazowe. Wybiera klient. 

„Jak gotując na gazie narażamy się na astmę i inne choroby dróg oddechowych”. Co wynika z raportu?

W Polsce prawie 55 proc. gospodarstw domowych korzysta przy gotowaniu z gazu ziemnego, dodatkowo ponad 30 proc. wykorzystuje w tym celu gaz LPG. Oznacza to, że każdego dnia ponad 30 milionów Polaków siada do posiłków przygotowanych na palnikach gazowych. Jesteśmy pod tym względem w europejskiej czołówce, wyprzedzają nas jedynie Włosi, Rumuni, Holendrzy i Węgrzy.

Autorzy raportu przypominają, że prawie połowę czasu spędzamy w domach. A tam zanieczyszczenia powietrza w znaczącym stopniu naruszają dyrektywy UE oraz zalecenia WHO.

Niebezpieczne związki

Oto lista szkodliwych związków, powstających przy spalaniu gazu:

• dwutlenek azotu (NO2)

Ten trujący gaz „wywołuje szereg szkodliwych skutków dla płuc, w tym nasilenie stanu zapalnego dróg oddechowych, kaszel i świszczący oddech, zmniejszoną funkcję płuc oraz nasilenie ataków astmy, zwłaszcza u dzieci.

• tlenek węgla (CO)

Nawet  krótka ekspozycja na małe stężenie tego gazu może powodować zawroty i bóle głowy czy nudności. W dłuższym okresie od momentu zatrucia może ono przyczyniać się także do chorób psychicznych oraz zwiększać szanse na rozwój demencji i parkinsonizmu.

• ultradrobne cząsteczki (UFP)

Mają one poniżej 1 mikrometra średnicy, bez problemu dostają się do organizmu przez płuca i przechodzą do innych narządów. Mogą powodować stany zapalne płuc, zwiększać intensywność napadów astmy oraz ryzyko chorób serca i nadciśnienia tętniczego.

• pył zawieszony o maksymalnej średnicy 2,5 mikrometra (PM2.5)

Niewielkie cząsteczki mogą głęboko penetrować przez płuca i rozprzestrzeniać się za pośrednictwem krwi. Nie tylko uszkadzają  płuca, ale również zwiększają szanse na śmierć z powodu chorób sercowo-naczyniowych oraz raka płuc.

• benzen

Już krótka ekspozycja na ten związek powoduje ograniczenie w produkcji komórek krwi, zaś długotrwała ekspozycja zwiększa ryzyko nowotworów hematologicznych (białaczek i chłoniaków).

Wokół tematu gotowania na gazie narosło wiele mitów. Gaz kojarzy się z ciepłem i od lat jest obecny w naszych domach. Jednak dopiero niedawno badania jednoznacznie wykazały, że w źle wentylowanych kuchniach wdychanie powietrza przy gotowaniu jest porównywalne z biernym paleniem papierosów. Wśród kilku substancji toksycznych, najbardziej niepokoi obecność benzenu. Dla tej substancji nie ma akceptowalnej normy, po prostu powinno go nie być. A przy spalaniu gazu w kuchenkach się pojawia.

dr Tadeusz Jędrzejczyk z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, wiceprezydent European Public Health Alliance

Ryzykują głównie dzieci

Naukowcy przestrzegają, że dzieci, ze względu na dalej niedojrzałe układy odpornościowe i stosunkowo większe zapotrzebowanie na tlen, są wyjątkowo narażone na niepożądane efekty zanieczyszczenia powietrza. Głównie dotyczy to dzieci we wczesnym okresie noworodkowym, ze względu na dalej dynamicznie rozwijające się płuca. 

• Życie w domu z kuchenką gazową stanowi także czynnik ryzyka rozwoju astmy. Z badań wynika, że możliwość wystąpienia objawów rośnie o 42 proc., a ryzyko postawienia diagnozy astmy – także o 42 proc. W Polsce stwierdzono aż 54 tys. przypadków objawów astmy związanych z gotowaniem na gazie!
• O 20 proc. rośnie także narażenie na występowanie chorób dolnych dróg oddechowych. 

Zdaniem badaczy, należy także powiązać wydzielanie się dwutlenku azotu z zaburzeniem rozwoju neuropsychologicznego dzieci. Zaobserwowano ich gorsze funkcjonowanie poznawcze i większe ryzyko rozwinięcia ADHD.

• Ogólnie NO2 odpowiada za ok. 40 tys. przedwczesnych zgonów na terenie UE.

Jak zachęcić do wymiany kuchenek?

PTPZ przygotowało rekomendacje dla samorządów. Należy utworzyć programy społeczne, mające na celu zachęcanie do wymiany kuchenek gazowych, oraz program zachęt dla przemysłu i konsumentów, w celu uczynienia kuchenek indukcyjnych bardziej dostępnymi. 

– Chcielibyśmy, by priorytetowo traktować gospodarstwa domowe o niskich dochodach oraz te, w których przebywają dzieci – tłumaczy dr Jędrzejczyk, dodając, że chciałby, by raport PTPZ był wskazówką dla lokalnych włodarzy, którzy mają przed sobą inwestycje w budownictwo komunalne i czynszowe.

– Nawet na terenach popowodziowych można teraz zdecydować o odbudowie bez gazu. tak by chronić dzieci, ale też ustrzec właścicieli budynków przed pułapką rosnących kosztów paliwa gazowego – podkreśla dr Jędrzejczyk.

„Gotuj z głową, a nie z gazem”. Kampania Polskiego Towarzystwa Programów Zdrowotnych

Kampania „Gotuj z głową, a nie z gazem” została uruchomiona w ubiegłym roku. Z lekarzami współpracują influencerzy, m.in. kucharz Jakub Kuroń, dr Maciej Kawecki i popularyzator nauki Konrad Skotnicki. PTPZ uruchomiło stronę internetową kampanii: www.gotujzglową.com.pl.