Czy można usprawnić pracę sądów rodzinnych?

Autorka listu do redakcji zatytułowanego "Statystyka ważniejsza od dobra dziecka?"zwraca uwagę na, jej zdaniem, niesprawiedliwe karanie jednego z rodziców, jeśli dziecko nie chce spotykać się z drugim z rodziców. Czy po wyroku TK z 2022 r., który dotyczy przepisów określających obowiązek zapłaty kwot pieniężnych przez rodzica utrudniającego bądź uniemożliwiającego kontakty z dzieckiem, SR przestały nakładać kary na rodziców? Jeśli nie, to dlaczego?
Wyrok TK z 22 czerwca 2022 r. nie spowodował utraty mocy obowiązującej art. 598(15) § 1 oraz art. 598(16) § 1 k.p.c., a jedy nie to , że Sąd przy rozpatrywaniu wniosków o zagrożenie zapłatą określonej sumy pieniężnej oraz o zobowiązanie do zapłaty tej sumy – obowiązany został z urzędu wziąć pod uwagę, czy do niewykonania albo niewłaściwego wykonania obowiązków, doszło w wyniku uwzględnienia woli dziecka. Każda taka sprawa wymaga wnikliwej oceny materiału dowodowego i w praktyce sądowej zdarzają się wypadki oddalenia wniosków ze względu na postawę i wolę dziecka, niezależnie od treści orzeczenia TK.

Dlaczego sprawy rodzinne toczą się w polskich sądach nawet kilka lat?
Wiele spraw rodzinnych może zakończyć się polubownie, co gwarantuje znacznie szybsze zakończenie. Strony przed złożeniem sprawy w sądzie, same lub przy pomocy mediatorów wypracowują porozumienia rodzicielskie i ustalają warunki rozstania. Niestety gdy nie ma woli porozumienia, spirala nienawiści w rodzinie bardzo szybko rozkręca się, dzieci stają się świadkami kłótni, a nawet ofiarami przemocy. Toczą się sprawy karne i równolegle konieczna jest ingerencja sądu rodzinnego z urzędu. W toku spraw udzielane są zabezpieczenia np. poprzez zakaz kontaktów rodzica stosującego przemoc czy przez nadzór kuratora sądowego i są one natychmiast wykonalne.

CZYTAJ TAKŻE: Ratujmy nasze dzieci. Statystyka ważniejsza od dobra dziecka?

Jak długo maksymalnie czeka się na wyrok?
Zdarzają się sprawy rodzinne trwające 3-4 lata. Są to najczęściej sprawy skomplikowane, które wymagają przeprowadzenia wielu dowodów, przesłuchania wielu świadków . Na badania w Opiniodawczym Zespole Specjalistów Sądowych (OZSS) czy na opinię biegłych trzeba czekać kilka miesięcy. Ocena rozbudowanego materiału dowodowego przez sąd I i II instancji jest bardzo trudna, nie zawsze świadkowie i strony mówią prawdę albo nadużywane są prawa procesowe. W wyniku kontroli odwoławczej, sąd II instancji może uzupełnić materiał dowodowy, a czasami orzeczenie wydane przez sąd I instancji z różnych względów może zostać uchylone do ponownego rozpoznania. To również powoduje wydłużenie biegu sprawy.

Ile spraw przypada na jednego sędziego?
Referaty sędziów są za duże i sięgają czasem 800 spraw -  dlatego terminy między rozprawami są odległe. W przypadku zwolnienia lekarskiego sędziego sprawa czeka na jego powrót.

To już chyba wiem, dlaczego brakuje sędziów rodzinnych...
Sędziowie odchodzą do innego wydziału albo w stan spoczynku. Niestety, w wydziałach rodzinnych nie mogą orzekać asesorzy, więc powstają wakaty. Sędziowie decydują o trudnych i życiowych kwestiach np.czy pacjentowi uciąć nogę , czy dać szansę rodzicom, czy dać dziecku szansę na nową rodzinę, czy umieścić daną osobę w szpitalu psychiatrycznym czy Domu Pomocy Społecznej. Na salach rozpraw są silne emocje wynikające z zachowania stron, ale też mierzymy się z własnymi emocjami, gdy widzimy krzywdę dziecka. Specyfika spraw wymaga odporności psychicznej, empatii, szybkiego podejmowania decyzji, pracy ,,po godzinach” oraz ciągłych szkoleń. Sędziowie wysłuchują dzieci, osoby chore psychicznie, prowadzą postępowania wykonawcze w zakresie kontroli orzeczonych środków nieletnich i w sprawach opiekuńczych. Wizytują szpitale psychiatryczne, Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze, zakłady poprawcze czy DPS. Zdarzają się sytuacje wypalenia zawodowego, a superwizji brak.

Co należy zrobić, by usprawnić pracę sądów rodzinnych?
Konieczne jest wzmocnienie wydziałów o kadrę sędziowską, asystencką i urzędniczą. Zmiany w prawie powinny ograniczyć kognicje sądów (rozpatrywanie spraw przez sądy red.) np. w sprawach o leczenie odwykowe przeciwalkoholowe. Sprawy o zezwolenie na zabiegi medyczne należy zastąpić konsyliami lekarskimi. Powinny być wprowadzone tablice alimentacyjne, czyli zestawienie dochodów rodzica z proponowaną ryczałtowo wielkością alimentów . Część kompetencji mogliby przejąć urzędnicy w USC - poprzez przyjmowanie oświadczeń o rozwodach bez orzekania o winie oraz o bezspornych zaprzeczeniach ojcostwa.