U młodych ludzi często przyczyną samobójstw jest utrata miłości

30 marca 2021 r. Rada Ministrów przyjęła Narodowy Program Zdrowia (NPZ) na lata 2021-2025. Wcześniej, zarówno Ministerstwo Zdrowia, jak i inne ważne instytucje rządowe, zajmowały się tym problemem marginalnie, dopiero w projekcie Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025 uwzględniono kwestię zdrowia psychicznego, w tym także zachowania samobójcze. Działamy w Polskim Towarzystwie Suicydologicznym, założonym w 2002 roku, m.in. przez profesora Brunona Hołysta. Zajmujemy się problematyką samobójstw w aspekcie naukowym, profilaktycznym, terapeutycznym, edukacyjnym, a także bezpośrednio osobami w kryzysie samobójczym.

Czy dorośli wiedzą, jak należy zachować się w sytuacji, gdy dziecko popełni samobójstwo?

Mamy określone standardy mówienia i pisania o zachowaniach samobójczych, by nie wywoływać negatywnych skutków, takich jak np. Efekt Wertera, czyli wzrostu samobójstw spowodowanego nagłośnieniem odebrania sobie życia przez znaną osobę. Przed 15 laty, gdy w Gdańsku doszło do nagłośnionego przez media samobójstwa uczennicy drugiej klasy gimnazjum, współpracowałem z Urzędem Wojewódzkim w Gdańsku. Przez dwa lata szkoliłem psychologów i pedagogów szkolnych w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, jak rozmawiać z młodzieżą i jak po takim zachowaniu samobójczym pracować z klasą, grupą, osobami w żałobie. Wiadomo, że osoby w kryzysie bardzo często identyfikują się z nagłaśnianą w mediach sytuacją. Efekt Wertera polega także na tej identyfikacji, myśleniu, że mi także jest źle. Dlatego tak ważne jest, by jak najszybciej udzielić wsparcia, podać numery telefonów, miejsca kontaktów, gdzie można otrzymać pomoc.

A jak wygląda konkretnie praca z klasą doświadczoną samobójstwem koleżanki lub kolegi?

Metoda pracy z grupą po samobójstwie kogoś bliskiego zwana jest autopsją psychologiczną. Polega ona na poszerzaniu sposobów myślenia na rozwiązywanie kryzysów i problemów.

U młodych ludzi przyczyną samobójstwa jest często utrata miłości kogoś bliskiego. Zastanawiamy się więc w grupie, co byś zrobił, zrobiła, gdyby coś takiego ci się przydarzyło. Dzieciaki, na zasadzie burzy mózgów, wymyślają rozwiązania, które zapisujemy na tablicy. Ważne, by w percepcji wzrokowej zaległo, że są inne wyjścia z sytuacji kryzysowej niż odebranie sobie życia.

W większości przypadków ludzie w kryzysie mają tunelowe postrzeganie świata, nie widząc innych rozstrzygnięć niż śmierć. Chcemy pokazać młodzieży, że zawsze jest inna możliwość, nawet wtedy, gdy początkowo jej nie dostrzegamy. Ta świadomość musi być gdzieś z tyłu głowy.

Ostatnio rozmawialiśmy z dyrektorem gdańskiej szkoły, który, wstrząśnięty samobójstwem prześladowanego przez rówieśników nastolatka z Wielkopolski, postanowił zająć się tym problemem na własnym podwórku. Co można zrobić, gdy dziecko dotyka mowa nienawiści?

Pierwsza sprawa, trzeba indywidualnie pracować z takimi jednostkami.

Część młodych osób, ta nadmiernie wrażliwa, to ich właśnie hejt dotyka bardzo mocno. Bardzo ważne jest poczucie własnej wartości u dziecka. Niektóre dzieci nie mają na tyle wysokiego poczucia własnej wartości, by podchodzić z dystansem do niesprawiedliwych i nieprawdziwych opinii.

Jak to zmienić?

Należy umiejętnie to poczucie wartości podnosić, w oparciu o zasoby psychologiczne, które ma każde dziecko. Mogą to być pasje, zainteresowania dające satysfakcje. Koncentrujemy się na drobnych sukcesach dziecka. Bardzo często u młodych ludzi w kryzysie samobójczym, oprócz obniżonego poczucia własnej wartości (a każde dziecko ma w sobie coś cennego, co trzeba podkreślać), istotne są jeszcze dwa elementy – zachwiane, zaburzone relacje interpersonalne i poczucie braku sensu życia. Należy pracować nad poszerzaniem relacji, zarówno w domu, jak i w grupie rówieśniczej, oraz nad szukaniem celów w życiu. Już Karl Jung pisał, że mamy „ja realne”, czyli to, co myślimy tu i teraz o sobie, i „ja idealne”, czyli to, do czego mógłbym dążyć. W pracy nad sensem i celami w życiu istotne jest, by „ja realne” za bardzo nie odbiegało od „ja idealnego”, bo wówczas dziecko nie jest w stanie przeskoczyć zbyt wysoko zawieszonej poprzeczki. Pedagodzy i psycholodzy szkolni powinni wyławiać z klasy, grupy osoby zbytnio wrażliwe, które nadmiernie odbierają opinie o sobie i brakuje im owych zasobów. Pytamy je, co o sobie sądzą i co chciałyby w sobie poprawić. Pracujemy małymi krokami, by sukcesywnie zmniejszać dystans między „ja realnym” a „ja idealnym”.

Dlaczego ten dystans bywa tak wielki?

Jeśli dziecko czuje brak koncentracji uwagi na swojej osobie w swoim najbliższym otoczeniu, czasem nawet rodzinie, szuka jej w różnych innych formach, takich jak np. portale społecznościowe. Nieraz wydaje się, że portale te roją się od narcyzów i ekshibicjonistów emocjonalnych, tworzących nową, własną tożsamość, by podnieść obniżone poczucie wartości. To zresztą temat na odrębną rozmowę.

PRZECZYTAJ TEŻ: Zgłosiła się do szpitala po próbie samobójczej. Lekarze: nie wymagała hospitalizacji

Rodzice czy opiekunowie mieszkający w większych miastach pomoc w kryzysie znajdą bez trudu. Jednak im dalej od metropolii, tym trudniej o poradę.
W takiej sytuacji zachęcam do wejścia na rewelacyjną stronę Życie Warte jest Rozmowy (www.zwjr.pl). Jest to pierwsza w Polsce i Europie platforma, która powstała w 2018 roku. Podzielona jest na dwie części: „Strefę wiedzy” i „Strefę pomocy”. Z kolei „Strefa pomocy” dzieli się na sekcje: „Potrzebuję pomocy” i „Chcę komuś pomóc”. Osoby w kryzysie i ich bliscy znajdą tam treści pomagające przezwyciężyć kryzys: vlogi pomocowe, animacje oraz wskazówki, np. „Pomoc w 10 krokach”. Wchodząc do „Strefy wiedzy”, otrzymamy wiele istotnych informacji na temat problematyki suicydologicznej.

Jeśli wejdziemy do „Strefy pomocy”, możemy wybrać albo część skierowaną do osób w kryzysie pod hasłem „Potrzebuję pomocy” (gdzie znajdują się wskazówki, jak poradzić sobie z kryzysem, oraz baza bezpłatnych miejsc i numerów pomocowych, a także informacje dotyczące konsultacji online ze specjalistami) albo część „Chcę komuś pomóc”. Skierowana jest ona do nauczycieli, rodziców, pedagogów, widzących osoby w kryzysie, pojawia się tam instruktaż, co w tej sytuacji robić.

Jeśli jesteś w trudnej sytuacji nie wiesz jak sobie poradzić skorzystaj z bezpłatnej pomocy pod numerami telefonów, adresami: