Trudny 1945 rok w dziejach Gdyni. Wciąż wiemy o nim za mało

„1945”. Czego nowego dowiemy się o Gdyni oglądając tę wystawę?

Przede wszystkim, poznamy miasto z mniej znanego oblicza wojny. Myśląc o tym czasie, zwykle kojarzymy Gdynię z rokiem 1939 i heroiczną obroną pod dowództwem płk. Stanisława Dąbka. Po raz pierwszy zaprezentujemy schyłek działań wojennych w Gdyni, moment polsko-radzieckiej ofensywy, która rozpoczęła się już w styczniu 1945 roku. Chcieliśmy pokazać, jak doświadczyło tego czasu miasto, jak zmierzyli się z nim ludzie.

Kiedy przyglądamy się fotografiom z tamtego okresu, widzimy zniszczenia w porcie, zburzony dworzec czy zrujnowaną halę targową, ale Świętojańska jakby nietknięta wojną.

Gdynia ocalała dzięki Tajnemu Hufcowi Harcerzy, którzy w dwóch akcjach zapobiegli totalnemu zniszczeniu miasta. Pierwsza akcja o kryptonimie B-1 to przechwycenie planów niemieckiej bazy marynarki wojennej w Gdyni i przekazanie ich lotnictwu brytyjskiemu, które skutecznie uderzyło w wybrane punkty obrony wroga. W drugiej, nazwanej B-2, harcerze ustalili zakres niemieckich umocnień od Kolibek po skraj Kępy Oksywskiej. Przedarli się z nimi przez front i przekazali Rosjanom. Dzięki temu Gdynia była wolna już w marcu. 

Miasto ocalało, choć nie uchroniono portu, szacuje się, że zniszczeniom – w 70 proc. – uległy falochrony, nabrzeża portowe, dźwigi. Odbudowa trwała kilka kolejnych lat, jeszcze wiele miesięcy po zakończeniu wojny żaden statek nie mógł wpłynąć do portu, bo wszystkie wejścia były zablokowane, m. in. przez jeden z porzuconych niemieckich pancerników – „Gneisenau”. Na wystawie chcemy wszystkie te wydarzenia rozgrywające się wiosną 1945 roku spiąć jedną klamrą i przypomnieć lub odkryć na nowo ten trudny czas w historii miasta.

Muzeum Gdyni ma bogaty zbiór zdjęć z tamtego okresu.

Na tych zdjęciach zapisane są losy miasta, infrastruktury miejskiej, portu, zarówno po nalotach, jak i po zakończeniu działań, gdy na ulicach straszyły wraki transporterów opancerzonych, czołgów czy innych obiektów wojskowych. Uszkodzeniom uległy niektóre budynki okalające śródmieście. Wystawa pokaże symboliczne przejście miasta „z rąk do rąk”.

Drugi aspekt ekspozycji to ludzie, ci, którzy walczyli o Gdynię, tak żołnierze, jak i ludność cywilna. Pokażemy, na przykład, dyplomy rzekomo nadawane przez Stalina radzieckim bohaterom, jak i nekrologi niemieckich żołnierzy, którzy stracili tu życie.

Na kilku zdjęciach defilady z okazji Dnia Zwycięstwa. 

Pierwsza parada to maj 1945 roku. Z jednej strony – manifestacja radości z powodu zakończonej wojny, z drugiej – okazja do indoktrynacji politycznej, trzeba pamiętać, kto przejął miasto... „Sanacyjna Gdynia” miała odejść w niepamięć. Na sztandarach rodził się duch nowej Gdyni, tej wznoszonej rękami robotników. To było ich święto.

Jak zdjęcia trafiły do zbiorów muzeum?

Przekazywane były nam całe lata. Najczęściej to darowizny od samych gdynian, pamiątki rodzinne. Często nawet nie wiemy, kto był ich autorem. 

To mieszanka wielu par oczu, które patrzyły na budzącą się do życia Gdynię. To spojrzenie wielu ludzi, Polaków, ale i dowództwa wojsk radzieckich, które udokumentowało ponowne zaślubiny Polski z morzem na gdyńskiej plaży. Przede wszystkim jednak wystawa nasza to historia napisana przez gdynian, tych, którzy uczestniczyli w walkach lub widzieli je na własne oczy. I tak naprawdę to „pisanie” nie skończyło się do dziś, bo gdynianie pewnie wciąż mają w domach pamiątki z tamtych dni. Warto się nimi z naszym muzeum podzielić.

Dzięki temu można będzie odczarować ten trudny 1945 rok w historii naszego miasta. Wciąż wiemy o nim za mało.

Ekspozycja czasowa „1945” jest częścią wystawy stałej „Gdynia – dzieło otwarte”. Otwarcie ekspozycji wraz z oprowadzaniem – 19 stycznia o godzinie 14:00.