Słowniczek polsko-kaszubski, czyli kaszubszczyzna bez tajemnic

Słowniczek polsko-kaszubski

Dla osób zainteresowanych miejscową kulturą - turystów, wczasowiczów - poznanie słownictwa czy nauczenie się kilku zdań po kaszubsku może być atrakcyjne. Także dla Kaszubów ten słowniczek z rozmówkami może stanowić mały podręcznik do pogłębienia wiedzy o własnym języku, służący przypominaniu i wzbogacaniu słownictwa. Zwłaszcza, że od 2005 roku kaszubski ma status języka regionalnego, jedynego w Polsce. Tak uznał Parlament RP. Dzięki temu język kaszubski obecny jest w szkołach (nauką objętych jest ponad 20 tys. uczniów na Kaszubach), urzędach, mediach i kościele.

Kaszubów na Pomorzu mieszka dziś od 300 do 500 tysięcy, z tego mówiących po kaszubsku na co dzień czy sporadycznie ok. 110 tysięcy (wg spisu z 2011 roku). O tym, jak kaszubszczyzna się rozwija, dowiemy się z wyników tegorocznego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań (2021), w ramach którego Kaszubi mieli możliwość podania przynależności do swojej grupy etnicznej i znajomości języka.

Warto jednak przypomnieć, że w średniowieczu wschodnią granicę wyznaczała Wisła, a zachodnią Odra. Wskutek postępującej od zachodu germanizacji Kaszubi przetrwali w Gdańsku, Gdyni i Sopocie oraz w dzisiejszych powiatach: puckim, wejherowskim, kartuskim, kościerskim, części gdańskiego, bytowskiego, chojnickiego, lęborskiego, słupskiego. Powszechnie wiadomo, że kaszubszczyzna jest wewnętrznie zróżnicowana.

Nieustannie trwa intensywny proces tworzenia języka literackiego. W tego typu kaszubszczyźnie redagowane są teksty religijne, podręczniki do nauki języka kaszubskiego i słowniki. Przekłady na kaszubski Pisma Świętego (Eugeniusz Gołąbek, ks. Franciszek Grucza, o. Adam Sikora) umożliwiły odprawianie nabożeństw z elementami j. kaszubskiego.

Kaszubszczyzna jest fundamentem kaszubskiej etniczności.

Prekursorem pisania po kaszubsku był, w połowie XIX w. Florian Ceynowa. Od tamtej doby czar kaszubskiej „królewianki” pobudza coraz nowe pokolenia do wysiłku twórczego.

Uwagi wstępne

Czym się różni kaszubszczyzna od polszczyzny. Półżartem można powiedzieć tak: po polsku mówi się „dzień dobry” a po kaszubsku „niech mdze pòchwôlony Jezës Christus”; po polsku: „smacznego” – po kaszubsku „Bòże przeżegnôj”; po polsku „cześć pracy” – po kaszubsku „Bòże pòmagôj”; po polsku „do widzenia” – po kaszubsku „òstanita z Bògã” itd. Oczywiście oprócz tych religijnych zwrotów na Kaszubach są używane też świeckie wyrażenia, np. na powitanie: „witôjtaż” (do kilku osób), „witôjże” albo „witôj” (do jednej osoby), „witôjceż” (do starszej osoby), obok „dobri dzéń” albo „dzéń dobri”. Na pożegnanie mówimy też „trzëmôj(ta) sã”, „do ùzdrzeniô”. Na dobranoc: „dobri nocë” itp. A gdy spotykamy znajomego czy znajomą pytamy: „Në, jak tam cë jidze” albo „jak tam wama lecy”, „co tam nowégò?”, „cëż tam je czëc (słëchac) ù waju?”. Przy pożegnaniu wypada prosić o przekazanie pozdrowień dla kogoś, np. dla siostry, brata i ciotki, więc mòwimy: „Tej le pòzdrówkôj òd mie swòjã sostrã (zdrobniale: sosterkã), swòjégò brata i cotkã”. Na co znajomemu (znajomej) wypada odrzec: „Serdeczné Bóg zapłac”. Albo: „Baro dzãkùjã”.

Sposób wymawiania niektórych liter

• ã - nosowe a - występuje zazwyczaj w miejscu polskiego ę
• é - wymawiane wewnątrz wyrazu jak yj, zaś na końcu (w wygłosie) jak y
• ë - krótkie, szerokie e, zbliżone brzmieniem do a – występuje najczęściej w miejscu polskich y, u, np. rëbë, grzëbë, głëchi, grëbi (ryby, grzyby, głuchy, gruby)
• ô - wymawiane jak o bądź ö (w niektórych okolicach jak e) – występuje w miejscu polskiego a
• ò - wymawiane jak: łe (ue)
• ù - wymawiane jak: łu (z pochyleniem w stronę i: łü / ły)
• u (zwykłe, bez kreseczki) wymawiane z pochyleniem w stronę i / y (jak niemieckie ü)
• ó - wymawiane zazwyczaj jak ół (z wyjątkiem tzw. Gôchów - bytowskie) –ły, i Jastarni –ył) - nie jest równe u, lecz bliższe o
• ą - wymawiane jest jako nosowe ó (nie nosowe o, jak w literackiej polszczyźnie)

Kaszubskie cz, dż, ż, sz – wymawiane są miękko, w sposób zbliżony do polskich ć, dź, ś, ź, natomiast rz – twardo. – Spółgłoski cz, dż występują też w miejscu polskich miękkich k, g, np. krótczi, dłudżi, dżibczi (krótki, długi, gibki)

Akcent dynamiczny, w niektórych miejscach słowniczka i Rozmówek zaznaczono wytłuszczeniem. Jeśli go nie zaznaczono, pada na przedostatnią sylabę, jak w języku polskim.

Skróty używane w słowniczku:

• a. - albo, lub
• arch – archaiczny, starodawny
• czł. - człowiek
• ekspr - ekspresyjnie
• ew. - ewentualnie
• f - rodzaj żeński
• fig – figlarnie, przenośnie
• i in – i inne
• in. - inaczej
• ir - ironicznie, z przekąsem
• lok - miejscami, gdzieniegdzie
• m - rodzaj męski
• n - rodzaj nijaki
• niem. – germanizm
• pieszcz - pieszczotliwie
• pl - liczba mnoga
• por. - porównaj
• pot – potocznie
• przestarz - przestarzałe
• rub - rubasznie
• rzad – rzadko, rzadziej
• w in zn. - w innym znaczeniu
• vulg – wulgarnie, sprośnie
• wym. –sposób wymowy
• zdr – zdrobnienie
• zgardl pogardliwie
• zgr – zgrubienie
• złośl - złośliwie
• zob – zobacz
• żart - żartobliwie
• || - oboczność wyrazów, np. ùjąc || ùjimnąc, kònieczno || -nie
• (-) - nawiasem zaznaczono dwie obocznie używane formy wyrazu, np. zachwôl(iw)anié = zachwôlanié a. zachwôliwanié czy, np. (s)przedac = przedac a. sprzedac; oraz niekiedy przedrostek nô- = pol. naj, np. (naj)dalszy (nô)dalszi
• [-] - przykłady odmiany wyrazu, np. brzôd [tegò brzadu]
• / - ukośnik oddziela wyrazy bliskoznaczne a. ekwiwalenty wyrazów, np. dawac / rodzëc brzôd - dawać / rodzić owoc(e)

A

• a a [A, niech sã dzeje, co chce. A, dôjmë mù pòkù.]
• aby żebë, cobë, bë
• acha acha
• aczkolwiek prôwdac, chòc, co prôwda
• adoptowany adoptowóny, wzãti za swòje
• adres adres m
• adwent adwent || lok jadweńt, przedgódnik m
• adwersarz procëmnik, przecywnik m
• adwokat adwòkat, fig: zastôwca, bronisz m
• agitować agitowac; ew. namawiac, zamadlac, zachwalac [òn agitëje, namôwiô, zamôdlô, zachwôlô]
• agonia zob. konanie
• agrest krëzbùla f, lok: kòsmatczi pl]
• aktualnie terô || terôzka; ew. prawie terô, w tim tu czasu, dzys dnia
• aktualny aktualny; ew. dzysészi, dzysdniowi, bieżący, terôzniészi,
• akurat prawie, ew. prawie tak, dëcht tak, rzad: akùrôt
• albo abò, czë; ~ ja, ~ on abò jô, abò òn; być ~ nie być bëc abò nie bëc
• albowiem bò. Por. gdyż
• ale ale; ~ po co? ale pò co / na co / do cze(gò)?
• ależ ale(ż), kò, në
• alkohol alkòhól, ew. szprit, szpirtus (czësti) m
• alkoholowy alkòhòlowi; napój ~ napitk alkòhòlowi
• altana ògrodnica, latnica m
• amant kawaler, mùlk, ir: nawrijôcz; stary ~ ir (stôri) wëżérôcz m
• ambaras wërwas, przegrizk, jiwer m, „rozerwanié reka, òbjawienié sowë”
• ambona kazalnica f; ~ myśliwska rozezdrzelnica
• amputować ùjąc || ùjimnąc, òdjąc; ~li mu palec ùjãlë mù pôlc
• ani ani; ~ rusz ani rësz; ~ słowa! ani mùk!, ani słowa!; ~me, ~ be ani me, ani be; ~ na krok ani na krok
• apetyczny szmakòwiti, rzad łakòtny
• apetyt aptit m, òskòma, chãc, chãtka, lëgòtka, łakòt(k)a, szmaka f; wilczy ~ tłóm, wilczi głód / aptit
• apteczny aptéczny
• apteka aptéka f
• aptekarz aptékôrz, aptécznik m
• arcydzieło arcydzeło n, arcydokôz m
• armata kanóna, armata f
• armia wojskò n, armiô f
• arogancki dërny, frëchòwny, pëskati, chamòwati, chamsczi, niewëchòwóny
• arogant m cham, dërnoch || dërniôk, rzad rozkrzészczoch m
• artykuł artikel || artikùł m - 1. tekst m, rozprawa / rozprôwka f; 2. przedmiot m, rzecz f; 3. towôr m [tegò towaru, te towarë]; 4. przepis (prawny), paragraf m
• artysta artista m; ~tka f artistka f; ~ści pl artiscë pl
• artystyczny artisticzny; ew. kùńsztowny
• astma dëchawica, dësznica, chrëpòtka, astma f
• asystować stojec (przë kim / kògùm), towarzëc, pòmagac, asystowac (kòmù) [òn stoji / towarzi / pòmôgô / asystëje]
• awantura bùrda, kłótniô, hajtaka f, tôczel, trzôsk m

B

• baba baba f
• babcia starëszka, starka, óm(k)a f
• babi babi; ~bie lato latkò n lok, babié / babsczé lato
• babiarz babiôrz, nawrijôcz m
• baczyć baczëc, ùważac, òpasowac [òn bôczi, ùwôżô, òpasëje]
• bać się bòjec sã, miec strach; ew. lãkac || lëkac sã, miec lãk, żart miec fùl bùksë strachù
• badacz badôcz, badéra m
• badać badac, sprawdzac [òn badô, sprôwdzô]
• badawczy ad badawczi || badérny
• badyl m zdrąb, m, òszczãkla arch f; ew. chłąd, sztrąpel; ~le pl: zdrãbë, òszczãkle, chłądë, sztrąple
• bagnisty błotnisti, błotny, błocësti, bagnisti, badżenny
• bagno n bagno, bagniskò || -szcze, błoto, błocëskò || -szcze, trzãsawiskò || -szcze, mòkradło, mòczadło, topielëszcze, gnijowiskò n; ~na pl bagna, bagniska || -szcza, błota, błocëska || -szcza, trzãsawiska || -szcza, pòpławë pl
• bajać bajac, bajdac, kôrbac, stożëc
• bajarz 1. bajôcz, kôrbiôrz, pòwiôstnik m; 2. łgôcz || łgôrz, bajôcz, stożëch, cëgón m
• bajeczny ad bajeczny, bôjkòwi, pòwiôstkòwi; ew. fantasticzny
• bajka bôjka || bajka, pòwiôstka, kôrbiónka f
• bal m 1. a) pień, okrąglak; bôl, camer, òkrãglôk m; 2. bal m, zabawa, mùzyka f {‘bal’ w in zn. = bala – pol. piłka}
• balować v balowac, bawic sã na balu [òn balëje]
• bałagan m niepòrządk, bałagan, szërmëcel, kùdel-mùdel, galimatias, pëzglińc m, pëzglëna, szitrzëna f
• bałaganić robic niepòrządk / szërmëcel, szitrzëc, bałaganic, barłożëc
• Bałtyk Bôłt m, Bôłtëcczé / Wiôldżé Mòrze
• bardzo baro || rzad bar’zo; ew. w zn. mocno: mòcno / mòckò
• bat batug m; pl: batudżi; dostać ~ty dostac bicé / rzniątkã / w skórã
• batożyć batożëc. Por. bić
• bebechy pl bebechë, flaczi, wnãtrznoscë pl
• beczka beczka, zgr beka, zdr beczuszka m
• beczkowy ad beczkòwi
• beksa płaczk, bleczk, rëczk, skrzeczk m; płaczka, chlëchôczka, przërëcznica f;
• belka balka, zdr: baleczka, baluszka f; ~ki pl balczi pl
• bełkot bùlbòt, gùlgòt, blubrot m, feflotanié, mërmòtanié n
• bełkotać bùlbòtac, blubrotac, gùlgòtac || glugdac, fefl(ot)ac,. mërmòtac (pol. mamrotać), mùmlac (pol. memłać)
• bez 1. bot bes m [tegò besu[; krzak bzu besowina ƒ, besowiczé n, czerz besu; 2. bez bez; ~ życia bez żëcégò; ~ potrzeby bez pòtrzebë, niepòtrzébno, na próżno, nadaremno
• bezbłędny bezbłãdny; ew. bez błãdu, doskònałi
• bezbolesny bezbòlesny, niebòlący, bez bólu
• bezczelny bez wstëdu, bez sromòtë. Zob. arogancki
• bezcześcić znieważac, plëgawic, znielusac; ew. zniesławiac, znieprawiac
• bezczynny bezczinny, bezrobòtny
• bezdomny bezdomôcy
• bezecny niegòdzëwi, niebëlny, paskùdny, bazarny lok, niewstëdny, òkropny, òkropno niegòdzëwi, baro lëchi
• bezgrzeszny bezgrzészny
• bezkarny bezkarny; ew. rozpùszczony, rozbłaznowóny
• bezludzie n bezlëdzé, bezludkòwié n
• bezpłatnie darmò, za darmò, za darmôka, bezpłatno ||-nie, bez òpłatë
• bęben(ek) bãben(k) || bãbel(k) m
• bębnić bąbnowac, bãblotac
• biały biôłi
• bicz bicz, kòrbôcz m
• biczysko bicëskò, batozëskò || batożëszcze n
• bić bic; ekspr. prac, lôc, rznąc, walëc
• biec zob. biegać
• bieda biéda, nãdza f, niedostatk, skweres m; popaść w ~dę pòpadnąc / wdostac sã w biédã
• biedak m biédôk, niebòrôk, ùbòdżi m
• biedny biédny, ùbòdżi, nãdzny, arch: strôdny, żôrotny; ew. niebòraczi
• biedronka gòdzynka, lok: bòrówka, kropielniczka, makówka f - i in.
• biegacz(ka) biegôcz(ka)
• biegać biegac; ew. w zn. pędzić: nëkac, gnac, ekspr: czadzëc, piąc
• biegunka drzistówka, chilawica, biegùnka f
• biel biél, biôłosc f, biôłé n
• bieleć bielec, robic sã biôłé [to bieleje / robi sã biôłé]
• bielić bielëc [òn to bieli]
• bieżący bieżący; ew. dzysészi, dzysdniowi, terôzniészi
• bijatyka bijatëka, bójka, biôtka, prëczkówka, rzniątka, lugawica, walba f - i in.
• bitka 1. karc bitka f, sztich m; 2. zob. bijatyka
• bitny dzyrsczi, biôtkòwny, biôtkarsczi, wòjarzczi, bitny
• bitwa ƒ bitwa, biôtka, biôtkawica, walka; ekspr môczówka f
• blado, blady blado, blady
• blagier stożëch, pùrzela, mglóna; ew. kùńda, cëgón m. Por. bajarz
• blaknąć blaknąc [to blaknie]
• blask blask(òt) m
• blednąć bladnąc, bladniec [to bladnie / bladnieje]
• blisko bliskò, krótkò, niedalek, lok: blëze; (naj)~żej (nô)blëżi
• blizna szrama, lok szpacëzna f
• bliźni blëzny m
• bluszcz bot bluszcz, wspinôcz m, bluszczewié n, lok panewka f
• bluznąć 1. chlupnąc, chlapnąc, chilnąc, brëznąc, prisnąc; 2. przekląc, zakląc, brzëdkò zaszkalowac, plëgawò wësłowic sã, chilnąc swiństwama
• bluźnić wëzewac / przeklënac / rągac / znieważac kògò; wëgrażac kòmù; szëdzëc / drwic / wëszczerzac sã / nadrëwac sã / natrząsac sã z kògò; ew. gadac plëgawò, grzeszëc słowama
• błagać błagac, baro prosëc; ew. żebrac, ùskwierac (jãczëc) ò cos
• błagalny błagalny, błagający, proszący
• błahostka ƒ drobnostka, fraszka f; nic n; nic wôżnégò, nic taczégò; môłô / drobnô / niewôżnô / mało wôżnô rzecz a. sprawa
• błahy drobny, môłi, mało wôżny / znaczący / wôrtny
• błąd błąd m, zmiłka, pòmiłka; ew. wada, fela f
• błądzić błãdzëc [òn błądzy]; ew. milëc sã, bëc na lëchi drodze
• błąkać się błąkac sã. Por. błądzić
• błędny ad błãdny, milny, òpaczny; ew. lëchi, nieprawidłowi
• błękitny mòdri
• błoto 1. kôł, czap, czapòt m, kalëszcze, rzad: błoto n, brëja, rozbrzëda, rozbabra, rzupòtka f - i in.; 2. zob. bagno
• błyskać (się) łiskac (sã), arch: błëskac (sã), błëskòtac: ew. (ji)skrzëc sã, swiécëc (sã), mërg(òt)ac, mig(òt)ac, sybrzëc sã, chlastac widã, môłnic sã i in.
• błyskawica łiskawica f; ~ bez grzmotu môłniô f
• błyskawicznie zob. szybko, natychmiast
• bogacić się bògacëc sã
• bogactwo bògactwò n. Por. dobrobyt, obfitość
• bogacz(ka) bògôcz(ka) f
• boleć bòlec; ~ nad czym wëbòlewac, narzekac, jiscëc sã, skarżëc sã
• bolesny bòlesny
• bowiem bò. Zob. gdyż
• Boże Narodzenie Bòżé Narodzenié; Gòdë pl, Gwiôzdka f
• ból ból m; ~le pl: bóle
• brak 1. brak, ni ma; 2. wada, fela, niedoróbka f
• brakować braknąc, brakòwac, felowac tu czegoś ~kuje tu czegòs ni ma, tu je czegòs brak, tu czegòs felëje / felô / braknie; tylko (jeszcze) tego ~wało leno (jesz, jesz le / leno) tegò felowało / brakło
• brama bróma, pórta f; ew. wrota, wierzeje pl
• brat brat, rzad: bracyn(a), ekspr bracczi
• braterski brateczny, bratersczi
• brednia f głëpòta, bajda, bzdura, mglëniawa, mëkcëzna f; ~dnie pl: głëpòtë, bajdë, pleszczënë, bzdurë, pùrzënë, mglënë pl; pùrzawa-kùrzawa f – i in
• bredzić plesc, plestac, pleszczec, ples(kò)tac, gãstolëc, brédzëc bzdurzëc, szwiektac, gadac głupie / òd rzeczë i in.
• breja f brëja, zdr brijka, pép(l)a, pépra, glëmza, plumpa, pacza f, pép, macz m
• broda broda, zdr bródka f
• brodacz brodôcz, brodala m
• brodaty brodati, zarosłi
• brodzić brodzëc; ew. w zn. chlapać: szlapac
• broić brojic, rowarzëc, żart browarzëc, psocëc
• bronić (się) bronic sã [òn sã bróni]
• broń f broń, arch barń || niô f; ew. ùzbrojenié n
• bród m bród, przibród, zdr bródk m
• brud m brud m, czôrné n; ew. kôł, gnój, czap, drëk niem.
• brudas nuzel, nuzlôk, ùnuzlańc, ùkalańc, òtrzepańc, brudas, mazëch, ùmazańc, ùmazélc m
• brudaska nuzl(ôczk)a, nielusnica, kluta, kluńtra, szluńca, czura, czuchra, czurchla, glińdra, smòlôczka, mòruska, brudaska, szmóra, paproczka ƒ
• brudno brëdno || brudno, czôrno, nieluso
• brudny czôrny, brëdny, ùnuzlóny, òtrzepóny, wëswiniony. Por. niechlujny
• brudzić (się) brëdzëc (sã), swinic (sã), trzepac sã, nuzlac (sã), zobòtac sã, czapac (sã); ew. smòlëc (sã), mazac (sã), smarowac (sã), robic sã czôrny, lok szmùdrac sã; w zn. brudzić się sadzami: kòcelëc sã, kòtlëc sã, kòtlënic sã
• brukiew f wrëk m, wrëczi pl
• bruzda brózda ƒ
• bruździć szkòdzëc kòmù, robic kòmùs cos na złosc / na psotã
• brykać slôdkòwac (jak zgrzébiã / celã), wëcënac (a. wërzënac) nogama, skakac, pòdskakiwac, pòbiegiwac, zrëwac sã do biegù; ew. wierzgac sã || wierzgòlëc sã
• brzeg brzég, zdr brzéżk (brzég mòrza / jezora / rzéczi / pòla / lasa / stołu); ~ morza brzég, strąd || sztrąd, krôj m; ostry ~, krawędź, skraj, rant (np. stołu, naczynia) zberk, brzég, brzéżk, rańt m, òbłóma, kańta f
• brzegowy brzegòwi, strądowi || sztrądowi; ew. pòbrzeżny, ùbrzeżny
• brzuch brzëch, rub kałdun; lok: żót, pieszcz kalãdk; zdr brzuszk || brzëszk, żótk m; zgr brzëszé, brzëszëskò || -szcze, żócëskò || żócëszcze n
• brzydki brzëdczi, rzad szpacny; ew. straszny, òkropny, paskùdny
• brzydko brzëdkò; (naj)~dziej (nô)brzëdzy. Por. niechlujnie
• brzydota brzëdota f
• bucik bótk, bócëk m
• budowa bùdowa, bùdacjô, bùdowniô f
• budowla bùdowla f
• budowniczy bùdownik; ew. budowlaniec: bùdowlańc m
• budynek budink m
• bulgotać v bùlgrotac, blubrotac, bùlbòtac, bùlgòtac, chlubòtac
• buł(ecz)ka kòłôcz(k); pl: kòłôcze, zdr kòłôczczi
• bura ƒ bùrka, òbkrziczka, wadzba, szkalinga, òbgrómka, łużówka || hùżówka, kartuna lok f, kardãks, òchrzantus m, òszkalowanié, żart kôzanié n
• burak 1. rąkla || rąkel f;~ 2. cukrowy cëkrowô rąkla || -kel; cukrówka f; 3. ~ ćwikłowy czwikła f
• bursztyn bùrsztin, rzad: jantar, żôłti kam
• burza bùrzô || -rza, trzaskawica, rzad gromówka f, grzëmòt m
• but bót m; ~ty pl: bótë; stare ~ kùrpë pl
• byczek biczk, bùlôszk m
• być bëc; jestem jô jem; jesteś të jes; on(-a / -o) jest òn(-a / -o) je; (wy) jesteście (wa) jesta; oni / -e są òni / -e są; Pan(i) jest Wë jesce, Pón (a. Wasta) / Pani (a. Wastnô) je; byłem jem (a. jô) béł; byłeś të béł; byłaś të bëła; on był òn béł; ona była òna bëłą; ono było òno bëło; byliście wa bëła; będę jô bądã || bãdã / mdã; będziesz bądzesz || bãdzesz || mdzesz; będziecie; bądż! bãdzë, bądz || bãdz, mdzë, zdr: bãdzkôj!! byłbym jô bë béł; byłabym jô bë bëła; kto wie co to będzie? chto wié, co to bądze || bãdze || mdze?
• byk bik, bùla m
• byle bële, żebë le, abë le (a. abë leno) co bë le / leno; ~ by bëlë bë; ~ co bële co; ~ jaki bële jaczi; ~ jak bële jak
• bym jô bë... bë jem, rzad bëm; gdy~ czejbë jem, czejbë jô, rzad czejbëm; był~ jô bë béł, béł bë jem
• bystro chùtkò, drawò, bëstro; ew. òstro, niem. flot
• bystry 1. prędki, wartki: bëstri, chùtczi, drawi, rwiący, bieżny; 2. żwawy, prędki, energiczny: chwatczi, rãdi, ùwinny, rëszny; 3. rezolutny: bëstri, rozwòlutny, rozgarniãti; ew. pòjãtny, zaradny, ò(b)mëslny, przemëslny
• byśmy më bë, bë jesmë, rzad bësmë
• bytność ƒ bëtnosc n, bëcé, przebiwanié n
• bywać bëwac
• bzdura głëpota f, nic(k) wôżnégò
• bzykac brzãczec

C

• cackać bawic, pieszczëc, mùjkac
• cackać się (certolić się) bawic sã, przecëwiac sã, czôglëc sã, pieszczëc sã, dzeckòwac sã, baraszkòwac
• cacko zabôwka, òzdoba f
• całkowicie czësto / dëcht czësto, calëchno, całkòwice; ew. do kùńca, do nédżi / resztë
• cało cało
• całować kùszkac, całowac, dawac gąbczi; po~ (się) pòcałowac (sã), kùsznąc (sã)
• całun płôchta f, òkriwk m
• całus m kùs, zdr kùsk, pòcałunk m, gąbka ƒ, pòcałowanié n
• cały całi
• cały całi (|| lok cawny), całowny, nie pòdzelony, kómpletny
• cebula cëbùla
• cebulowy / -lasty cëbùlowi / -lasti, cëbùlowati
• cecha znanka f, céch, znak, merk m
• cel cél m; do celu do célu
• celować celowac [òn celëje]
• celowo célowò, (na)ùmeslnô
• cena cena f, przestarz priz; ew. kòszt,
• cenić cenic; w zn. darzyć szacunkiem: achtnąc, miec w ùwôżanim
• cera 1. miazdra, skóra f; 2. zasztëpòwónô dzura
• cerować zasztëpòwac za~ zasztëpòwac
• chałupa chał(ë)pa, chëcz f, bùdink m. Por. chata
• charakter charakter m; w zn natura: nôtëra f
• chata kôta f rzad. Zob. chałupa
• chciwiec chcywc, chcëwùlc, lok: charatnik, charłãpnik, dosebnik; ew. skąpc m
• chciwość chcëwòsc || wòta, rzad: dosebnosc, nienażartosc f, chcëwstwò n
• chciwy chcëwi, dosebny, charłãpny lok; ew. nienażarti, skąpi
• cherlak m chërlôk, chòrzôłk(a), zdechlôk, kôrkwiôrz, mgleja, miãgwa || mãgża m
• cherlawy ad chërlawi, chòrowiti, mglejowati, słabòwiti
• chleb chléb [tegò chleba; dwa chlebë]
• chlew chléw [tegò chléwa; dwa chléwë]
• chłodny chłodny
• chłodzić chłodzëc, znobic. Por. studzić
• chłopiec knôp, zdr: knôpi(cz)k, knôpk m. Por. kawaler, młodzian, młokos
• chmura chmùra f, òbłok, lok: blón m, blóna f
• chmurzyć się chmùrzëc sã, zacëgac sã, lok blónic sã
• chodzić chòdzëc, łazëc; w zn. człapać: czurpac
• choinka chòjinka, danka; w zn. sosna, sosenka: chój(ecz)ka f
• chorągiew chòrądżew || -gwia, stanica neol, flaga, fana ƒ, propòr m
• choroba chòroba || chòrosc f. Por. epidemia
• chorować chòrzec, rzad: chòrowac [òn chòrzeje / chòrëje]
• chudy ùmiarti || zmiarti, chùdi, biédny, cenczi
• chwalić (się) chwalëc (sã) [òn (sã) chwôli; Nie chwalë || chwôl gò tak!]
• chwała chwała f; ~ Bogu chwała Bògù
• chwila szterk, sztót m, chwila f, zdr: sztëruszk, sztócëk || -cylk, chwil(ecz)ka
• chyba wiera, chëba; ew. pewno; ~ tak (nie) wiera / chëba / pewno jo (nié)
• ciast(ecz)ko kùszk; pl: kùszczi [tëch kùszków]
• ciasto 1. casto n; rozczynione ~ rozczënioné casto; 2. wypiek: kùch, rzad plôck n. Por. placek
• ciąć cąc || lok cyc; ew. rznąc, krajac || krojic, sztrzic
• ciągle wcyg || lok wcąg, dërch, jednym cëgã; ew. w zn. zawsze: wiedno, wstéc
• ciągnąć cygnąc [òn cygnie; cygnij!]
• cicho cëchò, rzad sztël
• ciekawość czekawòsc f
• ciekawy czekawi {‘czekawi’ w 2 zn. = jinteresujący)
• ciemno cemno; ew. (s)mroczno; (naj)~mniej (nô)cemni
• ciemność ƒ cemnosc || -nota, cemnica, cemżô, arch cma, lok cmòta ƒ, smrok, mrok m
• ciemny cemny; ew. (s)mroczny; (naj)~szy (nô)cemniészi
• cienki cenczi, zdr: cenëchny, cenutinczi
• ciepło cepłò; (naj)~lej (nô)cepli
• ciepły cepłi, zdr: ceplëchny; (naj)~lejszy (nô)ceplészi
• ciężki cãżczi || lok czã-; ew. trudny: drãdżi, grãdi, trudny; ~ższy cãżészi
• ciężko cãżkò; w zn. opornie: drągò, grãdo; ew. ledwie ledwie, z biédą; (naj)~żej (nô)cãżi
• cisza cuszô, cëchòsc || cëchòta f
• cmentarz smãtôrz m; ~ innowierców cerpiskò n
• codziennie co dzéń, (w) kòżdi dzéń, kòżdégò dnia, dzéń w dzéń
• codzienny codniowi, codzénny, kòżdodzénny; ew. pòwszedny
• cofać (się) copac (sã)
• cofnąć (się) copnąc (sã); ew. rëszëc w tił / do tëłu / do wsladë
• conajmniej conômni; ew. przënômni. Por. przynajmniej
• cudzoziemiec cëzozemczik, cëzyńc m
• cudzy (obcy) cëzy; ew. nietutejszi
• cukier cëczer m [tegò cëkru]
• cukierek bómk m; pl: bómczi [tutka bómków]
• czapka czôpka, mùca. zdr: czôpeczka, mùcka f
• czarować czarzëc, czarowac
• czarownica czarownica, gùslôrka f
• czarownik czarzińc, czarownik, czarzëcél, gùslôrz m
• czasopismo cządnik m
• czcigodny tczëgòdny, tczëwôrtny
• czekać czëkac, żdac; ~kaj tu! czekôj / żdżë tu!
• czekolada szokòlôda f; zrobiony z ~dy szokòladowi
• czereśnia krzesznia f
• cześć tcza, czesc, pòczestnosc f; ew. ùwôżanié / pòwôżanié n
• częściowo dzélã, w jaczims dzélu
• część dzél m, czãsc f, rzad part m; ew. sztëk, kawał m; po większej ~ci wi(ã)kszim dzélã
• człowiek człowiek m
• czoło łësëna; ekspr (a. u bydła): blësa f; rzad: czoło n
• czółno czôł(e)n m, czôłno n, zdr. czôłenk(ò), łódka f; stare ~ czôłniskò || -szcze n, (sz)kùrp m {‘kùrp’ in. = pol. stary but}
• czuć czëc, merkac, przeczuwac {‘czëc’ w in zn. = pol. słyszeć}; ~nosem cknąc; ew. wąchac, pôchnąc
• czupiradło czupieradło, czwiérzadło, strëszadło n, szadélc, klatôk, strôszk m
• czy czë; ja, ~ on? jô, czë òn?; ~ to ty? jes to të?; tak ~ inaczej tak czë jinaczi
• czytać czëtac
• ćma 1. cma, mòra, mòrówka, biéda f, nocny mòtil; 2. zob. ciemność
• ćwiczyć (się) czwiczëc / wprawiac / ùczëc (sã); ew. próbòwac
• ćwierć czwierc f, wiertel m

D

• dach dak || dach, zdr: daczk || daszk f, ~ słomiany (ù)strzecha f
• dal ƒ dôlô f; ew. òddalenié n, òdległosc (= lok dalecznosc f)
• daleki daleczi, zdr dalëchny; (naj)~szy (nô)dalszi
• daleko dalek(ò); (naj)dalej (nô)dali
• dalibóg dôlëbóg, dôlëszôk(a), pò prôwdze
• damski kòbiécy, białgłowsczi, babsczi, damsczi
• dar dôr, darënk, pòdarënk m
• darmo zob. bezpłatnie
• daszek – zob. dach; ~ u czapki nëba, bléza f
• dawno dôwno, przódë, piérwi; ~ temu dôwno temù, rôz czedës, przódë / piérwi, za (stôro)dôwnëch czasów
• dbać (o coś) dbac / troszczëc sã / starac sã / miec starã (ò cos)
• dbałość dbałosc || -łota; ew. troska, stara f, staranié, troszczenié sã
• dbały dbałi, trosklëwi; ew. staranny || starowny
• dech dech m; tchu tchù, dechù; ew. lëftu, pòwietrzégò
• deska dél m, zdr: délëk m; wyłożyć ~mi wëdélowac, wëłożëc délama
• deszcz deszcz, zdr deszcz(ë)k m; ~ ulewny ùlewa f; ~ długotrwały chlapa, szlaga, strziżawa, mżawa f; śnieg z ~em plësk, plëzder, czap, hôj m; ~ pada / leje / kropi deszcz padô (a. to mżëczkùje) / leje / kropi
• deszczowy deszczowi; ~we lato deszczowé / mòkré / przekropné lato
• diabelski diabelsczi, diabelny, czartowsczi, pùrtacczi, biésalsczi
• diabelstwo diabelstwò, czartostwò, pùrtactwò, biésalstwò n
• diabeł diôbeł || diabeł, diôcheł || dia-, pieczielnik, pùrtk, czart, biés m – i in.
• dla dlô; ~ ciebie / niego / niej / nich dlô cebie / niegò / ni / nich
• dlaczego dlôcze, dlôczego, docze, czemù; ew. pò co, na co, za czim
• dlatego dlôte, dlôtegò; ew. pò to, na to, za tim
• dłubać dłëbac
• dłut(k)o dłót(k)ò n
• dobić dobic, dowalëc
• dobiec dobiegnąc; ew. dognac
• dobrobyt dobrocëzna f, dostatk m, dobré żëcé; ew. bògactwò n
• dobroczyńca dobroczińca, dobrodzéj, dobrzińc m
• dobroć dobroc, dobrota f; ew. dobro n
• dobry dobri; ew. pòrządny, bëlny
• dobry dobri; solidny: bëlny, pòrządny; lepszy lepszi; ew. bëlniészi, pòrządniészi
• dobrze dobrze; lepiej lepi
• doczekać się doczekac sã, dożdac sã
• dodać dodac, dołożëc; rzad przëdac
• dodatek dodôwk, dodatk m
• dodatkowo nadto, dodatkòwò, na dodôwk / dodatk
• dodatkowy dodatkòwi, dodóny
• doglądać dozerac [òn dozérô; dozerôj!]
• dojrzały dozdrzelałi || dozdrzeniałi
• dokąd dokąd, zdr dokądk(a); ~kolwiek dokądkòlwiek, równo (g)dze
• dokoła dokòła, wkół, naòkòło; ew. w okolicy: w òkòlim, w òkòlëcë, w òkrąg
• doktor doktor m. Zob. lekarz
• dolny dólny
• dołek dółk m, kùlka f
• dom bùdink m – por. chałupa; ew. w zn. gmach, blok(owisko) gmach, blok; ~ rodzinny (domostwo) dodóm m, domôctwò n; ew. mieszkanié n, chëcze pl; z dobrego ~mu z dobrégò dodomù, z drobri rodzëznë
• doniczka krùtop m
• dookoła zob. dokoła
• dopiero dopiérze || -re, zdr dopiérkù; ~ co dopiérze / -rkù le(no), prawie le
• dorobek doróbk; ew. dobëtk m. Por. majątek
• dorsz dorsz, pòmùchel, rzad: łepôcz, krukôcz,, slépôk m – i in.
• dosłać (dostarczyć) dosłac (|| lok doswac)
• dosyć dosc; mam już ~ móm ju dosc, mie ju sygnie / (wë)starczi, ekspr ju le ju (a. ju le ju, móm ju dosc itp.)
• dosyłać dosełac (|| lok doselac) [òn doséłô]
• dotąd dotąd || donąd, zdr dokądk(a) || donądk(a)
• dotknąć dotknąc; rzad tknąc
• dotykać dotëkac, rzad tëkac [òn (do)tikô; nie dotëkôj || nie dotikôj!]
• dowcip żart, szport, szpôs, lok pãkt; ew. figel, wëpk m; opowiedzeć ~ (kawał) (ò)pòwiedzec / rzec szpôs / szport / wic / kawał / lok sztremel / cos do smiéchù
• dozorca dozórca || dozérca, stróż m
• dożynki òżniwinë pl
• dół dół; ew. spód(k) m; wykop w ziemi: dół m, kula, zdr: dółk, kùlka f
• drabina drôbka, lok drôb f
• dreszcze ògrôżka, dërgòtka || -gówka, trzãsôczka || -sówka, zëmizna, szëdrówka || -drota f
• drewniak (laczka z drewnianą podeszwą) kòrka, lok dëfla, zdr kòreczka, dëfelka f
• drewniany drewniany, drzewiany
• drewno drewno, drzewò f
• droga droga, zdr dróżka f; z ~gi! z drodżi; ew. z widu! (= pol. ze światła!); kręte ~gi krãté / pòkrãtné drodżi. Por. szosa, ulica
• drożdże młodze, drożdże
• drożdżowy młodzowi, drożdżow
• druh zob. kolega
• druk drëk m {‘drëk’ w in zn = brud, gnój}
• drukować drëkòwac; ~wany drëkòwóny
• drut drót
• drwić wëszczerzac sã, pòd- / prze- / wë- / nasmiewac sã, natrząsac sã, nadrëwac sã, zãbòlëc (sã), drwic, kpic, rzad: szëdzëc, zãblëc (sã) i in.
• drwina pòdsmiéwk m, szëderstwò, wëkrëkùlstwò n,; ~y pl pò(d)smiéwczi, (ù)rążënë, wëszczerzënë, zãbòlënë, wërąpinë, kepczi, drwinë – i in.
• drzewo drzewiã, drzewò n; duże ~ liściaste bóma niem. f; ~ owocowe drzéwkò, drzéwiã (brzadowé drzéwkò / -wiã)
• drzwi dwiérze pl
• duch dëch m
• duma 1. bùcha; ew. chluba, gòdnosc f, hònór m; 2. zob. pycha
• dumnie 1. bùszno; ew. wspaniale, karsz, z paradą ; 2. wëniosle, sztiwno, sztolc – zob. pysznie
• dumny 1. bùszny; jestem z ciebie ~ jem z cebie bùszny; 2. zob. pyszny
• dupa dupa, rzëc f, slôdk, tiłk m
• dusić deszëc, gardlëc; ~ grosze scëskac dëtczi / pieniãdze [òn scyskô]
• duży zob. wielki
• dym dim, rzad kùrz m [tegò dëmù]
• dymić dëmic, kurzëc, czadzëc
• dyngować dëgòwac
• dyngus dëgùs m, dëgùsë pl
• dynia bania || -niô, rzad dënia || -niô f
• dzban zbón, zdr zbón(usz)k m
• dziad 1. strëch, dżôd m –zob. żebrak; 1. zob. dziadek
• dziadek stark, starëszk, ópa m
• dziadostwo dżadostwò, strëszactwò n
• dziecko dzeckò n; noworodek: dzecuszkò, matilink, môlc
• dzieło dzeło n, dokôz m; ew. doróbk m
• dziennikarz gazétnik, redaktor m
• dzień dzeń; dwa, cztery, pięć dni dwa / sztërë / piãc dni; noce i dnie noce i dnie
• dziewczęta dzéwczãta, zdr dzéwczątka pl
• dziewczyna dzéwczã n, dzéwka m, zdr dzéwczątkò n, zgr dzeùs m
• dziękować dzãkòwac
• dzik dzëk m, dzëkô || dzëwô swinia
• dzisiejszy dzysészi; na dzień ~ na dzys(ô), na terô
• dziś dzys || dzysô; po ~dzień pò dzys dzéń
• dzwon zwón [wym. złón]
• dzwonić zwònic [wym. złenic]
• dźwięczeć zwãczëc; ew. brzmiôc, zwònic
• dźwięk zwãk, głos
• dźwigać dwigac, pòdnaszac; ew. niesc, przenaszac, trekac [òn pòd- / przenôszô]

E

• echo echò n, pòmión m
• efektowny efektowny, spòsobny, szëkòwny
• ekspedientka (s)przedôwczka, krómòwô, krómôrka, ekspedientka f
• elastyczny elasticzny, dżibczi; ew. rozcyglëwi (jak gùma)
• element element m; ew. rzecz f; ~ty pl: elementë, rzeczë
• emocja emocjô f; ew. wrażenié, przeżëcé n
• energia energiô; ew. sëła, mòc f, chwat, môch m; ew. òchòtnosc, rësznosc f
• energiczny rëszny, energiczny; ew. dzyrsczi, chwatczi
• entuzjasta zapôlińc f
• epidemia chëra, zaraza, pòmiéra f
• epoka cząd m, epoka, era ƒ
• estrada béna, estrada, zdrzadniô f
• ewangelia ewanieliô
• ewidencja spis, zestôwk m, zestawienié; n, ewidencjô f

F

• facet chłop; ew. ir: rzniôk, fagas, laps, łepôcz m
• fach fach, wark, wëkònywónô robòta
• fachowiec méster, znajôrz, znôwca
• fachowo fachòwò
• fajka pipa, lok: féfka, fajfka f
• fala wała, fala f; ~ na morzu: wała, fala, dënëga, ława; ~ spieniona dënëga, grzëwa, hùsza f, hùsz m, rozszëmionô / spienionô wała / ława
• falować wałowac, falowac; o morzu: ~ mocno òrowac, abòwac; o jeziorze: ~ mocno łómac sã [Wałë łómią sã ò brzég.]
• fałszywie falszëwie, zdradlëwie, òbłudno; ew. zôzdrosno; ~ śpiewać falsz(ëwie) / nieczësto spiewac
• fałszywy ad 1. falszëwi, zdradlëwi, òbłudny; ew. zôzdrosny, òchëbny (= òszëkańczi); 2. falszëwi, nieprôwdzëwi, pòdrobiony; człowiek ~ falsziwc, judôsz
• fartuch fartuch, szërtuch f
• fasola 1. roślina: szabelbón m, bónczi, lok szable pl; 2. ziarna: bónczi, zôrna bónków; strąki: strãczi bónków / szabelbónu; f. szparagowa:szparagòwé bónczi
• fermentować fermentowac, gerowac; ew. robic / przerabiac
• figiel psota, fąsfka f, figel, lok pãkt m
• figlować baraszkòwac; ew. figlowac (= pol. spółkować)
• figura figùra, sztatùra f
• filiżanka taska f
• fioletowy lilewi, wrzosowi
• firany gardinë, lok jadrinë pl
• firma firma [wym: fyrma]
• flaga zob. chorągiew
• fotel zesel, stółk m; arch krzasło n; ~ bujany kòlibôcz m
• fotografia òdjimniãcé, zdjącé n, òdjimk m, fotografiô f
• fryzjer frizjéra, balbiéra m; ~rka frizjérka, balbiérka f
• fucha szôłka f
• fujarka piszczówka, gwizdówka, pipka f
• furman kùczer, fùrmón || fórmón n [tegò kùczra / fùrmana]

G

• gadać gadac, plestac, szlabrotac – i in. [òn gôdô / plestô / szlabroce]
• gadulski gôdajk, plesta, szlabrot m; ~ska gôdajka, pleskòtka, szlabrotka f. Por. ględa
• gaj gôj, lôsk [tegò gaju / lôskù]
• gajowy gajowi, lesny m
• gałązka gałązka, wietewka, rózga, rózeczka f; pojedyncza ~ szlig m
• gałąź gałąz, wietew, chabina
• garb pùczel, gôrb [tegò pùkla / garbù
• gardło gardło
• garnek gar(n)k, grôp, rzad top m
• garnitur òbleczënk, ancuch m
• garść garsc, lok: gôrzc, grósc f
• gatunek ôrt, gatunk, zôrt, szlach, rodzôj, tip m
• gawędziarz m rozprôwca, kôrbiôrz, gadësz(k), gôdkôrz, pòwiôstnik, gùtornik, òpòwiôdajk. m. Por. bajarz, gadulski
• gąsienica f wąsewnica f, lok wąsón, kraczëpón n – i in.
• gderać gnërzëc, mrëczec, nôskwarzëc, gãgnotac bùrczëc, wadzëc iin.
• gdy czej; gdyby czejbë; gdyż bò; ew. dlôte, że; temù że
• gdzie gdze || dze
• gdzieniegdzie tam sam, gdzeniegdze, môlama, placama
• gęba gąba, zdr gąbka f. vulg pësk, zdr pëseczk m
• gęś gąs, pila f, zgr gãsëskò || -szcze n
• giąć (się) dżąc || lok dżic (sã), rzad gnąc (sã); ew. wë- / zdzibac (sã)
• giętki dżibczi, łãdżi, arch łãżny
• ginąć dżinąc
• ględa gãstola || -ła, gãstolëch, gniota; ew. zmùdzyn, Por. gadulski
• glina glëna f; miejsce kopania ~ny glińca, glënica f
• gładki głôdczi; ew. bez rãbów, równy
• gładzić gładzëc, równac
• głaz kam(iéń) m, kamiszcze, kamieniszcze n, lok kamòr, głaza f
• głębia głãbiô, rzad głãbi(z)na ƒ, zôtor, szor
• głęboki głãbòczi; (naj)~bszy (nô)głãbszi
• głęboko głãbòk || rzad głãbòkò; (naj)~jej (nô)głãbi
• głosowanie głosowanié n, wëbòrë pl, przestarz: welowanié n
• głupi głupi, letczi w głowie, òbarchniałi, naczidłi i in
• gniew górz m, złosc f, arch gniéw m
• godzina gòdzëna, zdr gòdzënka || -dzynka f
• golas nagùs || -gùsz, gòlc(och), nagùlc], gòlińc, wëzgòlińc m
• golenie (się) gòlenié (sã), rzad: gòlasti, nagùszowati
• golić (się) gòlëc (sã)
• gołąb gòłąbk, zdr gòłąbùszk || -beczk, zgr rzad gòłąb.
• goły gòłi, nadżi
• gorący, ~co gòrący, gòrąco
• gorączka gòrączka f
• gospodarstwo gòspòdarstwò, gbùrstwò n, gòspòdarka f, môl m
• gospodarz 1. gbùr, gòspòdôrz, rolnik m; 2. gòspòdôrz, pón, (za)rządca m
• gotować (sie) 1. gòtowac (sã), warzëc (sã; ew. kùcharzëc; 2, szëkòwac sã, gòtowac sã, przëgòtiwac sã, spòsobic sã, rëchtowac sã; ew. kùstrzëc sã (= pol. guzdrać się)
• gotowy 1. przërządzony, zrobiony, gòtowi (do zjedzeniô / spòżëcô); 2, wëkònóny, zrobiony, gòtowi, niem. fardich || fertich; ew. skùńczony, wëkùńczony
• granica grańca f; ew. miedza: miedza f
• grat rëmtot, tôczel, strëpiélc, grochòt || gruchòt, rup, grat m – i in.
• grób grób; w zn. dół: dół m, kùla f; ew. mòdżiła f
• grubas grëbòla, grëbùsz, grëbas, grëbélc, brzëchôl, pãkòla, pakôl m
• grubaska ƒ grëbùsza, pãkalëca, złośl kątornica {‘kątor’ = pol. ropucha}
• gruby grëbi, pąkati; nieforemny: òbalëti; tłusty: tłësti, sëti
• grupa karno, zdr karenkò n, grëpa f; duża ~, tłum rzma, ùrma, chmara f
• gruszka krëszka f
• grzyb grzib m; ~by pl: grzëbë
• grzybowy grzëbòwi
• guzdrać się kùstrzëc sã, gniesc sã, grzebac sã, pùzdr(ot)ac sã
• guzdrała pòmalëczk, gniota, depta, pùżla, glëmda, slamaza, grajda, kùstrzôk, kùster, pùzdroch m; ~lska f kùstrzëca, gniotka, grzebajka, pùzdrôczka, pùzdralskô, pùzdrownica, pińtra, deptajka, glëmda, tołpa f – in.
• guzik knąpa, zdr knąpka f, rzad gùz m
• gwiazda gwiôzda, zdr gwiôzd(ecz)ka
• gwóźdź gózdz; ~ duży prén, prëkólc, prékel || -czel m, prëga f

H

• haft wësziwk, wësziw, haft m, wëszëwadło n, wësziwanka f
• haftować v wëszëwac [òn wësziwô]
• hak hôk, zdr: hôczk, hôczik || -czëk f
• halka spódnik m
• hałas trzôsk m; łomot: rëmòt, rëmór, grzim || grzem, bùger; wrzask: jôch, trzôsk,wrzôsk m, wrzawa f, wrzeszczenié n – i in.
• hałasować trzôskòwac; ew. rëmòtac, bùgrowac; robic trzôsk / rëmór itp.
• handel hańdel
• handlować hańdlowac
• haniebny 1. sromòtny, òsławiony; 2. niebëlny, niegòdzëwi, szatańsczi
• hańba ùjma, sromòta, rzad: pòruta, òsława f; ew. wstid m
• hardy dërny, ùdórny, hardi, zadzérny, pëskati, frëch(òwny)
• harować rakòwac, tërac, marachòwac sã, szarpac sã, mòrdowac || -dolëc sã
• harówka rakòwanié, tëranié n, mòrdãga f, marachòwanié sã szarpanié sã, mòrdowanié sã
• hasło zéwiszcze n
• herb herb; ew. znak, merk m
• herbata harbata
• historia historiô f, dzeje pl; ew. przëgòda f, zdarzenié n; w zn. opowieść: pòwiôstka f
• hojny szczëri, ùjny, dajny, darowny, rozdôwny
• holować tidrowac, hòlowac, wléc / cygnąc na tidrze / hólu / linie / léprze; brac na tider / hól / linã / léper
• honor gòdnosc, tcza f, hònor || -nór m
• honorowy hònórny || hònorowi; ew. (pò)czestny
• huragan arkùn, tajfón, szôlińc, szôł m – i in.
• huśtawka zybówka, lok: żińdówka, biż(l)ówka, bimbówka, bãbólka f - i in.
• huta hëta; w ~cie w hëce

I

• i i, rzad ë; ja i ty jô i të a. jô ë të; nas i was nas i / ë waju
• idea deja || jidea; ew. mësl, ùdba f {ùdba = zamiar, plan)
• idiota głëpc, bezrozëmnik, lelek m
• igielny jigłowé; uszko ~ne jigłowé ùszkò
• iglasty jiglasti; las ~ jiglasti las
• igła jigła, zdr jidżełka || jigełka
• ile(ż) kùli(ż) || -le(ż), wiele(ż), rzad jile(ż
• ilość ƒ jilosc, lok tëlkòsc f; niewielka ~ mało, dosc mało, mało co, niewiele, cos(kòlwiek), (le) përznã / kąsk / trochã / zdebło; pewna ~ jakôs / pewnô jilosc / tëlkòsc wielka / największa ~ wiele, nôwi(ã)cy; zob. mnóstwo
• imię jimiã, miono, rzad jimiono n
• inaczej jinaczi; ew. jinszim spòsobã, w jiny spòsób, na jinszi ôrt
• indyczka gùła; ~ wysiadująca jaja pùta f niem.
• indyk, ~dor gulôk, lok: gulôcz, gùlón m
• informacja wiadomòsc, wiédzô, jinfòrmacjô f; ew. nowina f, rzad wiadło n
• informacyjny jinfòrmacyjny inny - jiny, jinszi
• interes 1. sprawa / rzecz (do załatwieniô); 2. geszeft || jeszeft, hańdel, jinteres; dobry ~ (zarobek) sznërga f, ùszarp, òbłów m, dobri wzątk; słaby (lichy) ~ lëchi / słabi geszeft / ew. lëchi / słabi dochód / wzątk
• intryga ƒ pòkrziżawa, pòdstrôwa; ew. rozgriwka ƒ; pl: pòkrziżawë, pòstrôwë, rozgriwczi, mącënë; ew. sydła pl
• intrygant m pòkrziżnik || -żajca || -żôla, mątôcz, mącewnik || -cëcél, pòdmówca, pòróżnik, bùrzón, jurzëcél, pòdszczuwajk, szëmich, pòdstrôwala m – i in.
• intrygantka pòkrziżalënô, pòróżnica, mącewnica, jurzëcelka, pòdmównica, pòdszczuwajka f
• inżynier jinżiniéra || jinżinier m
• ironia ƒ przekãs, pòdsmiéwk m, drwin(k)a, jironiô f; ew. przekãsnota, ùszcziplëwòsc f
• iskra skra || rzad jiskra, zdr jiskerka n
• istnieć jistniec, bëc, żëc
• istnienie jistnienié, bëcé, żëcé n
• iść jic [jô jidã, të jidzesz, òn jidze, më jidzemë, wa jidzeta, Wë jidzece]; idź! biéj!, rzad: jidzë!; idźcie biéjta, rzad jidzta || jidzëta

J

• ja jô; o mnie ò mie; beze mnie bez(e) mie; ze mną ze mną
• jabłko jabkò, zdr jabuszkò || jabłuszkò n
• jabłoń jabłónka, jabłóń f
• jadło n jôda ƒ, jadło (|| jôdło), (z)jestkù, jedzenié, jescé n; ew. rub żercé n
• jagnię n jagniã, zdr jagniątkò n
• jajecznica prażnica, jajecznica f, jaja ùpiekłé; żart: jajcenbal m
• jajo jaje || rzad jajo, zdr jôjkò; ~ja pl: jaja, zdr jôjka
• jak jak; ~ się masz? jak sã môsz / miéwôsz?
• jaki jaczi; jaka, jakie jakô, jaczé; jacy jesteśmy? jaczi (më) jesmë
• jakikolwiek jaczikòlwiek, jaczi le, chòc le jaczi, jaczi le bądz, jaczi bądz
• jako jakò || jakno; ~ tako jakò takò; ~ wróg jakò || jakno wróg
• jakość jakòsc f; kontrola ~ści kòntrola / sprôwdzanié jakòscë
• jama jama || jóma
• jar wiwóz [wym: wiłóz], rów, wądół, żłób m, rozparëna, parowa, rëja f
• jarmark tôrg, jôrmark m {Mądri jak baba pò jôrmarkù.]
• jarzyna jarzëna f (pl: jarzënë), warzëwò (swiéżé warzëwò) n (pl: warzëwa)
• jaskółka jaskùleczka, jaskùłka, jaskùleca || -lenka || -rlëczka f – i in.
• jasno jasno, widno
• jasny jasny, widny; (naj)jaśniejszy (nô)jasniészi, (nô)widniészi
• jastrząb jastrzib || -rząb, zdr jastrząbk, charłãznik, rabùsznik, lok drapichróst m
• jąkać się zajikac || zająkac sã, dukac, szëkùtac
• jechać jachac [jô jadã, të jedzesz || rzad jachôsz, òn jedze || rzad jachô; më jedzemë, wa jedzeta, òni jadą; jedz(ta)! || jachôj(ta)!]
• jednak jednak, równa
• jednakowy jednakòwi, równy, taczi sóm
• jedzenie 1. zob. jadło; 2. czynność: jedzenié n
• jeleń jeléń m [tegò jelenia]
• jeniec pòjmańczik, pòjmańc, niewòlnik m
• jesienny jesénny
• jesień jeséń f; ~nią jesenią, na / òb jeséń
• jesion jasón m [tegò jasona]
• jest je; to jest to je. Zob. być
• jestem zob. być
• jeszcze jesz, rzad jeszcze
• jeść jesc; pieszcz jédzkac, hamkac; ~ łapczywie jesc łapczëwie / pòchlapno, ch(a)mòlëc. Por. żreć
• jeśli żelë, jeżlë, żlë, rzad ëżlë
• jezioro jezoro, zdr jezórkò n; w ~rze / -rku w jezorze / jezórkù
• jeździć jezdzëc; ew. objeżdżać: òbjedżdżac. Por. podróżować
• jeż jéż m
• jędza 1. jãdza || jidza || jiza, czarownica, jãdzëbaba; 2. sekùtnica, pieczelnica, biésnica, diôblëca, szãtrapa, żãdlëca, ùżérnica f
• język 1. jãzëk, zdr jãzëczk, zgr jãzor m; 2. mòwa, gôdka f, jãzëk m
• jutro witro, lok jitro || jutro
• jutrzejszy witrzészi, lok jitrzészi || jutrzész
• jutrzenka f witrzniô, witrzónka || ji- || ju- f
• już ju, lok ùż, już; no ~ (dosyć) në ju le ju (dosc / sygnie / (wë)starczi)

K

• kadra wëższëzna f
• kaftan wãps, kabôt m, jópa f, zdr: wãpsk, kabôcëk, jópka; zgr wãpsëskò || -szcze n
• kałuża plëta, rzad kaluga f, zgr plëcëskò n
• kamień kamiéń, kam m [tegò kamienia / kama]. Por. kamyk,. głaz
• kamizelka liwk m; ~ dziergana z wełny (bezrękawek) west(k)a
• kamyk kamiszk m; ~i pl: kamiszczi
• kanapa zófa, leżanka, kanapa f
• kanapka sztula f, òbłożoné chleba, chlébk òbłożony
• kapelusz m kapelusz, czôpk, arch kłobùk m
• kapiszon cynkapka f
• kaplic(zk)a kaplëca, zdr kaplëczka f
• kaprysy nôskwarë, nôwartë || nôwrotë || nôwarpë, nëczi, ruksë, rapsë, sztërczi, chimerë, knale pl – i in.
• kapryśnik przikrotnik, ùprzikrzańc || -krzélc m, ùprzikrzadło n; nôskwara stãczk, skãczk, skwiérawa m; (~ca) f rarożnica, wëmiszlajka, nôremnica, nôpartnica, nôskwarnica, przikrotnica, nôwartnica ƒ – i in.
• kapryśny nôskwarny,niecerplëwi, przikrzny, przikrotny
• kaptur kapùca || -za, zdr kapùcka || -pùzka f, kaptur, zdr kapturk m
• kara kara f; ew. w zn mandat: sztrôfa f, mandat m
• karać karac [òn kôrze]
• karmić karmic [òn kôrmi]
• karny karny
• kartofel bùlwa, zdr bùlewka f;~fle bùlwë, zdr bùlewczi
• kasza krëpë pl, rzad kasza f
• Kaszub(a) Kaszëba m; ~bi pl: Kaszëbi || lok -bë
• Kaszubka Kaszëbka, rzad Kaszëbiónka f
• Kaszuby Kaszëbë pl [tëch Kaszëb(ów)]; rzad Kaszëbskô f
• katar sznëpa, sapka, lok sznëra f
• kawaler 1. kawalér m (= nieżeniałi chłop, ew. knôp dzéwczëca); 2. bëniel, knôp m, młodi chłop. Por. młodzieniec, młokos
• kawał(ek) sztëk, kawał, zdr: sztëczk, kawał(usz)k m
• kazać 1. kazac; ew. na- / przëkazac [òn kôże / kôzôł]; 2. prawic kôzanié / -nia
• każdy kòżden, kòżdi (|| lok kajżdi), rzad kòżdërny; ~a kòżdô; ~e kòżdé; ~ego kòżdégò; ~emu kòżdémù; ~ej kòżdi; ~ą kòżdą
• kąt nórt, kąt; ew. róg m; stać w ~cie stojec w nórce / kące / rogù
• kichać czichac
• kiedy czedë, czej
• kiełbasa wôrzta, rzad kôłbasa || czełbasa
• kierowca szoféra
• kierownica samochodu / roweru czer m
• kierunek czerënk m; ew. strona f
• kieszeń tasza, czeszéń f; w ~ni w taszi / czeszeni
• kij czij m; cienki, giętki ~ szlig m
• klaskać klaskac; do dzieci: kòskac, robic kòsy kòsy
• kłębek kłąbk, kùluszk m
• kłopot kłopòt m, rzad: zmôrtwienié, strôpienié n; ~ z domieszką złości jadłoba, zgrëzota f, jiwer m, rzad: przegrizk, harmider, m, przeżérstwò n
• kłócić się kłócëc sã, szkalowac sã, wadzëc sã, żgrzéc sã, grëzc sã, sztridowac sã, tôklowac sã, czwargac sã, hajtakòwac sã i in.
• kłótnia ƒ kłótniô, zwada, szkalinga, hajtaka, rataka, pòmiana, bùrda f; czwarg, tôczel, trzôsk, jazgòt, sztrid, swôr m; stan skłócenia: pògòrcha, pòroga, niezgòda f
• kobieta kòbiéta, białka; arch niasta, niewiasta; ekspr baba f
• koc deka, zdr deczka f
• kogut kùr, kùrón, zdr kùrk, kùrónk [tegò kùra / kùron(k)a]
• kolega drëch, przëjacél, kòlega, kómpel, rzad kamrôt [tegò drëcha / przëjacela / kòledżi / kómpla / kamrôta]
• kolejno pòsobicą, za régą, jeden za / pò drëdżim
• kolejność pòrządk m; ew. nastãpstwò,. ùpòrządkòwanié, ùstawienié n
• kolejny nastãpny; ew. drëdżi
• komar mëga, lok skògòla m; ~y pl: mëdżi, skògòle
• konać kònac, ùmierac, ekspr: ùtëpòwac, bëc na ùtëpie
• konanie kònanie, ùmiéranié n; ew. smierc f
• koniec kùńc m
• koniecznie kònieczno || -nie
• konieczny kònieczny
• koniuszek kùnôszk, kùńck; ew. cëpel(k) || lok tëpel(k) m
• koń kóń, zdr kòni(cz)k; pieszcz hisk, sysk, brënik m
• kończyć kùńczëc
• kość gnôt m; wykonany z ~ci gnôcany
• kot(ek) kòt(k), pieszcz pùjk m; ~ka f kòtka, pieszcz pùjka f
• krasnal krôsniã, krôsniątkò n, krôsniô(cz)k, lok: krzãslôk, dëpc, òmereczk m
• kredyt bórg, kredit m, pòżiczka f
• krowa krowa, pieszcz mùża, ekspr knaga, zgardl klãpa, raga f
• krzak cerz, krzôk; pod ~kiem pòd krzã / rzad krzôkã
• krzesło stółk, zdr stółczk m; ~ z sercem wyciętym w oparciu szémel m
• książka ksążka f
• księżyc miesąc || -dz, ksãżëc m
• kto chto; któż chtëż; kogo(ż) kògò(ż); komu(ż) kòmù(ż); z kim z kògùm / z kim; o kim ò kògùm / kim
• kurz kùrz, pich m
• kwoka kluka f

L

• labirynt milniô f, błądzeszcze n, pòpëzglińc (= pëzglëna dróg) n
• laczki laczczi, zgardl szlorë, (w)stãpczi pl
• lać lôc [òn leje; léj!]
• lada 1. tómbach m, lôda f; 2. ~ jaki bële jaczi, rzad lada jaczi
• lal(ecz)ka pùp(k)a f
• lamp(k)a lãp(k)a f
• lanie bicé n, ekspr: rzniątka, prëczkówka, smara f
• las las, zdr lôsk m; ~ iglasty las, bór, zdr bórk; młody: chòjna f
• laska czij m, palëca, krëczew || krëkwia, laga, karkùlëca f
• latarka taszlãpa, lãpka f
• latarnia latarniô f; ~ morska bliza, latarniô f
• latawiec latawc m
• lato lato n; ~tem, w lece, òb lato, rzad latã
• leczyć leczëc, lekarzëc, lékòwac [òn léczi / lékarzi / lékùje]
• ledwie ledwie || ledwò, knap (le tak knap), (le) z biédą
• lejce lécczi, rzad cugle pl
• lekarz lékôrz, doktor m
• lekki letczi
• lenistwo zgniłota || -łosc; ociąganie się: òpieszałosc f
• leniwy zgniłi, òpieszałi
• leń zgniélc, zgnilus, nierobisz, nëgùs m
• lepiej, lepszy lepi, lepszi
• letni 1. latny, latowi; ~ sukienka latnô sëczenka, latny kléd; 2. letny, përznã cepłi
• letniczka letniczka,wczasowiczka f
• letnik letnik, wczasowicz, rzad ùrlopnik m
• liczyć liczëc, rechòwac
• lipa lëpa f
• lipowy lëpòwi
• lis(ek) lës(k) m
• list(ek) lëst(k) m. Por. liść
• listonosz brifka, lëstowi
• liść lëst, zdr lëstk; ~cie lëstë, zdr lëstczi
• litera lët(e)ra f; ~ry pl: lët(e)rë
• lot lot m, lecba f; ~ samolotem lot / lecba fligrã / samòlotã
• ludzie lëdze pl; ew. lud m
• lulać (spać pieszcz) spatkac żużkac, haszkac, lul(k)ac; do snu: biżkac
• lustro szpédżel m, zdrzadło, rzad zwiercadło n

Ł

• łabędź łąbądz, kôlp m [tegò łbądza / kôłpia]
• łachman kòdra, szôtora, rzad: łacha,, rëpieca lok chùła f
• łachmaniarz òberwańc, òbdzartélc, szargan, szôtornik (= pol. szmaciarz), łach m
• ładnie fëjno, rzad ładnie; bardzo ~ piãkno (baro piãkno), ekspr paradno; ew. pëszno, wspaniale
• ładny fëjny, spòsobny, szëkòwny, piãkny; przystojny: pòstawny, forsz
• łajba szkùrp, kùrp, drëwas m, szalopùta f. Por. czółno
• łajdak łajdôk, niebëlnik, niewstëdnik, niegòdzëjôsz, nipòcéùsz, nipòcnik, fagas (= òszëkańc), swińtuch, diôbélc, gadzón, szorf, paskùda m
• łakomy chcëwi, łakòmi, łapczëwi, łasy, nienajadłi, nienażarti
• łańcuch czéda f, lińcuch, rzad lok: rzecąż, brzińtus m, òbza f; ~ do roweru czéda f
• łaskotać gëldzëc || gëdlëc, gi(d)lac, ki(t)lac i in
• łaskotki wrazlëwòsc na gëldzenié; lok łëzgòtë pl
• łatać łatac, òbszëwac, flëkòwac, lok: płatac, prãtolëc; ~ dach flëkòwac (dzurë w dakù), ùprawiac (dak)
• łatwo letkò, łatwò || łôtwie, zdr: letëchno, łôtwùszo; ew. rzad nôlżi
• ław(k)a ława, zdr łôwka; ~ pod piecem arch kómka f
• łąka łąka f; w zn. murawa, odłóg: pażãc || -zëc f. Por. pastwisko
• łeb łep || -b f, głowa f; po łbie pò łepie / łbie; za łby za łepë / za łbë
• łechtać zob. łaskotać
• łobuz bùzer, rozblek, rowôrz, lorbas, barłoga, niekara, brojôrz || brojownik, krabùt(a), zbój(ca), szorf, lózbùksa, lózbrat, bówka, rojber, luntrus m – i in.
• łokieć łokc
• łono klin
• łopata szëpla || -fla, szópa, łopata f; szpadel: szpôda, arch ridla f
• łódź łodza f, bôt m; ~dka łódka f, czôł(e)n m, czôłno n
• łóżko łóżkò, zdr łóżeczkò n, ekspr wërë pl
• łysy łësy; ew. wyłysiały: wëłësałi, plechòwati; czł. ~ łisk, łësôl, pleszôk m
• łyżka łëżka; duża ~ (warząchwia) kórzczew || kwia, warzëchiew || -chwia f
• łyżwa f szrëca f; ~wy pl: szrëcë

M

• macać maklac
• majątek majątk m - 1. mienie: dobëtk m, miectwò m; 2. bògactwò n; 3.: fòlwark m, dobro, pòsadłowié n
• majętny bògati, majãtny, zamòżny
• majster méster, zdr mésterk m; ~klepka przëklepnik, klëmstrownik m, méster klepka,. Por. mistrz
• majtki bùksczi; ew. kąpielówczi pl; w zn. kalesony: spòdné bùksë
• makaron nudle pl
• malina malëna f
• małpa môłpa (arch || môpa || hôpa) f
• małpiszon môłpiszón m; ew. por. czupiradło
• mały môłi || małi, zdr malinczi, malinëszczi || -nëlczi
• mama mëma || lok mama, zdr: mëmka, nënka || lok nanka
• manatki tôkle, tanétë, drobiazdżi, rzeczë pl
• manowce błãdné drodżi, bezdroż(ëszcz)a; ew. zapadłé stronë, pùtawë, jôchë, barabónë, përdëgónë pl
• mańkut saja, sajk, lewôk, lewi, rzad lewòrãczka, mania, majkùt, szmąja m – i in.
• mapa mapa, przestarz: kôrta f
• marchew marchiew f
• margines zberk m
• markotny markòtny; ew. nabùrmùszony, nasãpòlony
• martwić się jiscëc sã, kłopòtac sã, martwic sã, przejmòwac sã, arch trapic sã [òn sã jiscy / kłopòce / môrtwi / przejmùje / trôpi]
• maruda zob. guzdrała, kapryśnik (~ca)
• marznąć miarznąc [wym miaż-]
• maska larwa, maska f
• masło masło, zdr masełkò n
• maślanka maslónka, kwaslónka f, kwasné mlékò
• matka matka, zgr arch mac, zdr matinka, rzad matula
• mąż chłop, rzad mąż, pieszcz: chłop(ul)k, mãżulk m
• mewa méwa (lok || miéwa), zdr méwka (= rozpùstnica); młoda ~ czirka f
• mgła mgła, dôka; rzad mgław(ic)a, (za)dôcznica f
• miec miec [jô móm. të môsz, òn mô; më mómë, wa môta, òni / -e mają]; miałeś të (a. jes) miôł; mieliście wa (a. jesta) miała || mia; będziemy mieli bądzemë mielë
• miejsce môl, plac m, miescé n; rzad (sz)plachc, plach || flach [na môlu / plachu / miescu]
• mienie majątk, dobëtk m, arch miectwò n
• miesiączka miesączka, regùłka f, czas m, czasë pl, babskô / kòbiécô chòroba – i in.
• mieszkanie ew. mieszkanié n, chëcze pl; dodóm m; rzad domôctwò n
• między midzë (|| miedzë); ew. wśród: (we)strzód
• miękczyć mi(ã)tczëc
• miękki mitczi || miãtczi; bardziej ~ mi(ã)tczészi, barżi mi(ã)tczi
• milczeć milczec || arch môłczëc, bëc cëchò / sztël, nic nie gadac
• miłość miłota || rzad miłosc, neol lubota f, kòchanié n
• mimo (pò)nimò (lok || (pò)mimò)
• miska miska, rzad déżka f; ~ gliniana do mielenia tabaki dënica, kachielnica f
• mistrz méster f; ~ świata méster swiata; ~yni f mésterka, méstrzëni f
• mistrzostwo mésterstwò n
• mlaskać klãskac || klãszczëc [òn klãskô || klãszczi]
• mleczny mléczny
• mleko mlékò (arch || młókò), zdr mléczkò
• młodzieniec młodzónk, arch: młodzéńc / -dzëk / -diszk, bëniel, knôp, kawalér; żart półtatk m
• młokos mléczôk, szcząker || żdżãger, knôpéla, wëroslôk, smôrkòla m – i in
• młot paséczer, młot m; ~tek młotk, zdr młotuszk m
• młócić draszowac, rzad młócëc
• moda móda
• modny; ~dnie módny; mòdno || -dnie
• morski ad mòrsczi, lok: mòrzny
• morze mòrze, zgr mòrzëszcze, zdr mòrz(ëcz)kò, mòrzëchno n
• mowa mòwa, gôdka f; ew. jãzëk m
• mózg mùsk, zdr mùseczk m
• musztarda mòzdrëch m
• mysi mëszi; ~królik mëszikrólëk m; ~ nora mëszô dzura
• mysz(ka) mësz(ka) f
• myśl mësl(a) m; ew. pogląd, zdanie: zdanié n, ùdba / nôdba f, pòzdrzatk m
• myśliwy jachtôrz, strzélc, łówca, rzad mëslëwi m

N

• na na; ~ ziemi / niebie na zemi / niebie; ~ czele na przódkù; ~ czole na łësënie / blësy
• naburmuszony nabùrmùszony, nadąsóny; ew. nasãpòlony
• nabywca kùpc, nabiwca m
• naczynie statk m, rzad nôczënié n; mycie naczyń òmiwanié / mëcé statków
• nad nad, pònad; ~ jeziorem nad jezorã, kòl(e) jezora; ~ ziemią (pò)nad zemią
• nadzieja nôdzeja f; mieć ~je miec nôdzejã
• nafta pétroch; ropa naftowa pétrolka f, ropa naftowô
• nagle nôgle || nagle, narôz, wtim || wnym. Por. niepodzie(ew)anie
• naiwniak mack, głëpc, celã
• naiwny najiwny || -wczi, dzec(yn)ny, dzeckòwati, mackòwati, głëpcowati, celëczi
• naj- nô- [np. nôblëżi, nôblëszi, nôdali]
• najchętniej nôchãtni, nômili (pol. najmilej); ew. rôd
• najgorszy; ~rzej nôgòrszi; nôgòrzi
• najlepszy; ~piej nôlepszi; nôlepi
• namiot celt, namiot f
• naokoło zob. dokoła
• napój picé, pitkù n, napitk m, cos do (na)picô || -cégò
• naprawdę pò prôwdze, rzad naprôwdã; ew. na pewno, (na) gwës
• narty pùrdżi neol, nartë pl
• nas nas; do (u, przy) nas do (ù / przë) nas || rzad do (ù / przë) naju
• następca nastãpca, nastãpnik m
• następny nastãpny
• następstwo nastãpstwò n
• nasz nasz, rzad naji; to nie ~ pies to nie je nasz / naji pies; naszego naszégò / rzad najégò
• natura nôtëra, prziroda f
• nauczka nôùczka; ekspr môczówka f {‘môczówka’ òd môczaniô kòtowi nosa...}
• nauczyciel szkólny, naùczëcél [tegò szkólnégò / naùczëcela]
• nauka ùczba, nôuka f; ew. naùczanié, ùczenié (kògòs) n
• naukowy nôùkòwi, ùczbòwi
• nawet nawetk(a), rzad chòc
• nazad (z powrotem) nazôd, zdr nazôdk(a)
• nazwisko nôzwëskò, lok przezwëskò, miono {‘miono’ = jimiã}
• nic nic, nick
• nie 1. zaprzeczenie: nié; 2. w powiązaniu z czasownikiem: nie [np. nie rób, nie pòjadã, nie chesz?]; 3. ni – z czasownikami: ‘móc’, ‘miec’, ‘mùszec’ [jô ni mògã / ni móm / ni mùszã; òn ni mòże / ni mô / ni mùszi itp.]
• niechlujnie nieluso, brzëdkò
• niechlujny nielusy, brzëdczi
• niedźwiadek miedwiedzątkò n
• niedźwiedź miedwiédz, zdr miedwiédzk
• niepodzie(ew)anie niespòdzajno
• nietoperz szãtopiérz m [tegò –pierza]
• nimfa wiła, nimfa ƒ; ~ wodna mòrskô panna, syrena, mòrzëca; w jeziorach: redunica; ~ leśna lesynka f
• niski nisczi; (naj)~ższy (nô)niższi
• noga noga f; ~gi pl: nodżi, ekspr szpérë(ska)
• nos nos m; ekspr c(k)nik m, knera f; o wydatnym nosie: bëka f, knézel f
• nosidła (koromysła) szchanie, szuńdë, arch czermësłë pl
• nowy nowi
• nuta nóta, zdr nótka; ~ty pl: nótë, zdr nótczi

O

• obalać (się) òbalac (sã), walëc (sã), przewrac / zwracac sã [to sã òbôlô / wali / zwrôcô]
• obawa òbawa f, lãk, strach m
• obcęgi klészcze pl; obcążki cążczi pl
• obcisły (o stroju, ubraniu) òbcësłi, òpiãti, pistrowati
• obcy cëzy. Por. cudzy
• obiad pôłnié, zdr pôłenkò n, lok òbiôd m {‘pôłnié’ in. = pol. południe}
• obok kòl, kòle, przë, òbòk; ew. w sąsedztwie, bliskò, niedalek
• obóz lôdżer, òbóz m, stanica f [‘stanica’ in = pol. chorągiew}
• obrus tôflôk, òbrësk m, deczka f
• obyczaj òbëczôj, zwëk; odwieczny ~ ùstôw m
• ochłodzić òchłodzëc. Por. ostudzić
• ochota òchòta, chãc, chãtka f, zapôł m. Por. apetyt
• odtąd òdtąd || òdnąd, zdr òdtądk(a) || donądk(a)
• ogień òdżin, zdr òdżink
• ognisko ògniskò || ògniszcze n
• ogon ògón, zdr ògónk m; krótki ~ tëpa || pëta f
• ogólnie òglowô, ògło; ew. na ogół: na ògle, w całoscë; ew.zob. powierzchownie
• ogórek gùrka f; ~rki pl gùrczi; ~rkowy gùrkòwi
• ojciec òjc, tatk m
• ojczysty òjczësti, ekspr òjcowisti
• ojczyzna òjczëzna, tatczëzna {‘òjczëzna’ = pol. ojcowizna}
• okazały widzałi, òkazałi; pëszny, wspaniałi, paradny; wielki: wiôldżi, ògromny
• okazja leżnosc, spòsobnosc, òkazjô f
• oko òkò n, zdr òczkò; oczy òczë, zdr òczka; puszcząć / robić ~ do kogo òczkòwac / mërgac do kògò; oczka w pończosze sydła pl
• okres cząd, czas m; okres czasu cząd; ew. sztëk / kawał czasu; ~ roku cząd / pòra rokù; ew. zob. miesączka
• okulary òkùlôrë, brële pl
• olbrzym stolëm, rugan, rzad ólbrzim m
• oprócz (ò)prócz, (ò)króm
• osiem òsmë; ~naście òsmënôsce; ~dziesiąt òsmëdzesąt; ~set òsmëset
• ostatni òstatny, slédny, rzad (ò)pòslédny
• ostudzić ò(b)stëdzëc, ò(b)znobic, òchłodzëc
• oszukać (się) òszëkac (sã), òrznąc (dac sã), òchëbaczëc (dac sã) i in.
• oszust òszëkańc, òchlëdëtk, òchlin || -lôrz, òrzniôk, mëdlôk, cëgón; ew. zwòdzëcél, zwòdzyjôsz m
• oszustka òszëkańcka, òchlinka || òchlôrka, mëdlôczka, cëgónka
• ość szczeżla, jesora, rzad: hôch(lën)a f, pikôcz || pékôcz m
• otwarty òtemkłi || òdemkłi, ôpen niem.
• otyły grëbi, spasłi, pãkati; ew. przëtëti, tłësti, sëti. Por. tłusty
• owca òwca, zdr òwieczka, pieszcz szopka, sziszka f
• owoc brzôd m [tegò brzadu]; ~ce pl brzôd pl [wiele brzadu]
• owocować brzadowac, dawac / rodzëc brzôd
• owocowy brzadowi
• ozdoba òzdoba, wëòzdoba, przëòzdoba f; do ~by do òzdobë, do cyrë
• oznaczać znaczëc, òznaczac [to znaczi / òznôczô]
• ożaglować òżôglowac, wëpòsażëc w żôgle

P

• pachnieć pôchnąc || -niec, wòniac [to pôchnie / wòniô]
• paczka paczka f, paczét m
• padać padac, ùpadac, szlagac; człowiek pada człowiek pôdô; deszcz / śnieg / grad pada deszcz / sniég / grôd padô
• pagórek górka, grzëpka || grzãpka f, pagórk m
• pająk pajk m
• pajęczyna pajiczëna f
• pal pôl, słup, rzad kólc m
• palec pôlc, zdr pôlck, pôluszk m
• pan pón, wasta m, Wë
• pani pani, wastnô f, Wë
• panna panna, brutka f, dzéwczã n
• parasol szor(ë)m, rzad parasón || -sol m
• parawan cyszónka, schróniô, zôstawa f
• partacki ad niezdarny, sfùchrowóny, pòczwarzony
• partactwo n parcenié, czwarzenié, pëplanié, paskùdzenié, fùchrowanié, kletoszenié, kùckanié n – i in.
• partacz parcëch, pëzglôcz, pëzlôk, fùchrownik, czwar(ug)a, czwarzuch, madrôcz, niezgraba, paprôcz m – i in.
• pasta pasta f; ~ do butów gùtalin, wiks m; ~ do zębów pasta do zãbów
• pastwisko pastwiskò || pastwiszcze n, pasnô łąka, łąka do paseniô; wigón m, wéda niem. f; ~ ogrodzone kòpla f
• patelnia panewka, patelnia || -niô f
• patrzeć zdrzec, wzerac, rzad patrzec [òn zdrzi / wzérô / patrzi]
• paty(cze)k czij(ôszk), knëpel(k) m
• paznokieć paznokc, lok nokc m; ~cie pl: paznokce, nokce; ekspr pazurë
• pazur pazura f; ~y pl: pazurë, lok: krole, drapce pl
• pełnia pôłniô f; księżyc w ~ miesąc / ksãżëc w pôlni
• pełno pełno, fùl; z czubem: skòpicą (jaż skòpicą)
• pełny pełen, fùl; z czubem: skòpicą (jaż skòpicą)
• perfum parfim m, pôchniączka f
• pewny pewny, rzad gwësny; (naj)~niészy (nô)pewniészi, (nô)gwësniészi
• pieczęć – sztãpel
• pieniądze pieniãdze, dëtczi
• pień piéń, rzad sztama, zdr piéńk, piónk m, sztamka f; ~ ściętego drzewa kôrcz m
• pierścień piestrzéń || pierscéń, zdr piestrzónk || pierscónk m
• pies pies, zdr pies(ecz)k, ekspr tósz, szczirz || scyrz m
• pięknie piãkno || -nie, snôżo. Por. ładnie
• piękny piãkny, snôżi; ew. urodziwy: ùrodny. Por. ładny
• pijany ùpiti, spiti; ekspr ùżarti, nagòlony; ~ jak bela spiti jak skòrznia
• pilnik wilëca, zdr wilëczka f
• pilnować pilowac, strzéc, òpasowac, ùważac; ew. stróżowac [òn pilëje / strzeże / òpasëje / ùwôżô / stróżëje]. Por. baczyć
• piła żôga f; ~ tarczowa krojcżôga, lok krajżôga f; ~ motorowa / łańcuchowa mòtorrowô / lińcuchòwô żôga
• piłka bala f, bal, rzad pùczk m; bawić się ~ką balowac, bawic sã balą, grac w balã
• pion pion m; ~owo pionowò; ~wy pionowi
• pionek 1. klock, krick m; ~nki pl: klocci, kricczi; 2. pléwka, złośl ùtrzëdëpsczi m
• piwnica sklep; ~ce pl: sklepë
• placek plińc, rzad plôck m; ~cki ziemniaczane bùlwòwé plińce; ~cki z mąki, naleśniki plince z mączi. Por. ciasto
• plecak rubzak m
• plotkarka klapétnica, plotkôrka, òbmòwnica, gazétnica f - i in.
• plotkarz m klapétnik, plotkôrz, òbgadówc, òbmòwnik m – i in.
• płakać płakac, ekspr rëczec, jãczëc, skòlëc; szlochać: chlëchac
• płaszcz płôszcz, mantel m; ew. bùrka f; ~ krótki półpłôszcz m
• płycizna snôdzë(z)na f
• płytki snôdczi, niegłãbòczi
• pocałować kùsznąc, pòcałowac, dac kùs(k)a / gãbë / gąbczi
• pocałunek zob. całus
• pochmurny pòchmùrny, chmùrzësti, kòmùdny, zachmùrzony
• pociąg 1. ban, cuch m; bana f; jechać ~giem jachac baną / baną / cugã; 2. pòcąg f (do kògòs)
• poczęstować (się) pòczestowac (sã); ew. zaproponować coś komu: pòbédowac kòmù cos. Por. uraczyć (się), zaproponować
• podobać się widzec sã, rzad pòdobac sã
• podobieństwo pòdobieństwò n, szlachòta f
• podobny pòdobny, wnet taczi sóm; są do siebie ~ni są do se pòdobny, szlachùją za sobą
• podróż pòdróż, réza; ew. jazda, droga f; ~ statkiem rejs m / réza / pòdróż (òkrãtã)
• podróżować pòdróżowac, rézowac, jezdzëc [òn pòdróżëje / rézëje / jezdzy]
• pogoda pògòda f, wiodro, zdr wioderkò n
• pokój 1. pòkój, rzad mir m; 2. jizba, zdr jiz(d)ebka, zgr jizbiszcze n
• policjant pòlicjant, szandara m
• polowanie jachta f, pòlowanié n, łów m, łowë pl
• południe pôłnié n {‘pôłnié’ in. = pol. obiad
• pomagać pòmagac [òn pòmôgô, òni pòmôgają]
• pomoc pòmòc f; ew. retënk m
• Pomorze Pòmòrzé n, Pòmòrskô f
• pomóc pòmòc || -móc
• ponuro kòmùdno, (s)mroczno, mroczësto
• ponury kòmùdny. Por. naburmuszony, ew. pochmurny
• poranek pòrénk m, reno n; o ~ku pòrenë, wczas reno, ò switanim
• port port m; ~towy pòrtowi
• posiłek môltëch m, jedzenié n
• pośladek półrzëtk, półslôdk, półdupk m
• pot pòt m, (z)môklëzna f
• potrzebować pòtrzebòwac, brëkôwac
• powierzchownie pò wiérzchù || -rzkù, pò łepkach / kłosach, bële jak, na sermater, na zbëcé
• powietrze pòwietrzé n, lëft niem m [tegò pòwietrzô || -trzégò / lëftu; w pòwietrzu || -trzim / w lëfce]
• powracać wracac, jic / jachac nazôd [òn wrôcô / jidze / jedze]
• powrotny pòwrotny, neol nazôtny
• powrót pòwrót m, przindzenié nazôd; z ~rotem nazôd, zdr nazôdk(a)
• powstać 1. wstac, pòdniesc sã; 2. pòwstac, narodzëc sã
• poziom niwel m neol., glëjcha f niem.; ew. płaszczyzna ~ma niwizna f; wysoki ~ wëżawa f, wësoczi niwel, wësokô niwizna
• poziomica waserwôga, niwelnica neol f
• poziomka pòtrôwnica f
• poziomo niwelno neol., do niwlu, do glëjchë
• poziomować niwelowac, ùstawiac do / wedle niwlu
• poziomy niwelny neol.; ew. leżący w niwlu / glëjsze; leżący pòdług niwlu / glëjchë
• północ 1. północ f, dwanôstô (gòdzëna) w nocë; 2. norda, noc, północ f
• późno pòzdze, pózno; (naj)~niej (nô)pózni
• późny pózny; (naj)~niejszy (nô)pózniészi
• pracować robic, rzad prôcowac; ~ ciężko rakòwac, marachòwac sã
• prąd 1. prąd (elektriczny), przestarz sztróm m; 2. ~ wodny prąd / biég m (wòdë, rzéczi)
• prędko chùtkò, zdr chùtinkò || -tiszkò, drawò, lok chiże; ~ pracować robic chwatkò / chùtkò, ùwijac sã
• problem 1. problem f, sprawa, rzecz f; 2. kłopòt m, trudnosc f. Por. trudność
• przez przez, lok bez {‘bez’ in. = pol. bez (np. bez czôpczi); przejść ~ rzekę przeńc przez rzékã
• przyjaciel zob. kolega
• przynajmniej przënômni, bënômni, conômni
• przynieść przëniesc, halac
• przypadek przëpôdk, przëtrôfk; ew. traf m
• przypominać przëpòminac, rzad przëbôczëwac [òn –minô / -cziwô]
• przypomnieć przëpòmnąc || -niec, rzad przëbôczëc [òn sobie –mnął || -mniôł / przëbôcził]
• pukać klepac
• pusty pùsti, lózy, próżny
• pycha 1. bùsznota, pëcha, zarozëmiałosc f; 2. cos smacznégò / ekstra
• pysk pësk, zdr pëseczk f; gęba złośl: pësk m, flaba f
• pyskaty pëskati, ò- / wëpëskòwóny
• pyszny 1. bùszny, pëszny, pëchôłkòwati,wëniosłi, zarozëmiałi; 2. szmakòwiti, smaczny

R

• ra(cze)k rek, zdr reczk
• racja prôwda f, rzad rëcht
• rada 1. rada, dorada, pòrada; 2. rada, radzëzna f, karno dorôdczé
• radość redosc || redota, ùcecha, ceszba; ew. wiesołosc f, rzad wieselé n
• ramię remiã n; na ramieniu na remieniu; ramiona pl: remiona
• randka zéńdzenié, spòtkanié n, wrëje pl
• rano reno n. Zob. poranek
• ratunek retënk m, pòmòc f
• rejon rejon, rewir m; okolica: òkòlé n, òkòlëca f; por. miejsce
• ręka rãka, ekspr paja f; dłoń: rãka, dłoń f
• rocznica roczëzna f
• roczny roczny; dwu~ dwalatny, dwaroczny
• rodzaj ôrt, rodzôj m. Por. gatunek
• rodzice starszi, rzad rodzyce
• rodzić rodzëc
• rodzimy domôcy, swójsczi, tutejszi
• rodzina rodzëzna, familiô f
• rodzinny rodzynny
• rok rok, zdr roczk m; dwa / trzy ~ta dwa trzë lata; pięć lat piãc lat
• ropucha kątor m
• rower kòło; na ~rze na kòle
• rowerzyst(k)a kòlôrz m, kòlôrka f
• rozbierać (ro)zeblakac, zebùwac [òn zeblôkô, zebùwô; zeblecz(ë), zebùj!]
• rozmowa rozmòwa, gôdka f
• rozum rozëm m
• rozumieć rozmiôc || -miec
• rozwój rozwój (błędnie: || rozwij) m; w ~woju w rozwòju
• róg 1. róg, zdr różk; 2. zob. kąt
• rów rów, zdr rówk m; w ~wie w rowie / rówkù
• równo równo, zdr równuszinkò; (naj)~niej (nô)równi
• równy równy; (naj)~niejszy (nô)równiészi
• różaniec różańc m
• różny rozmajiti, różny, wszelejaczi
• ruch 1. ruch m; ~na drodze ruch na drodze; puścić w ~ zapùscëc, pùscëc w ruch, rozrëszac; 2. dzejanié n, rësznota f [pòliticzné dzejanié, pòliticznô rësznota]
• rusz rusz, rësz; co ~ co rusz; ani ~ ani rësz
• ruszać (się) rëszac || lok rëchac (sã) [nie rëszôj(ta)!]
• ruszyć rëszëc – 1. dotknąc, pòrëszëc [nie rësz(ë)!]; 2. wërëszëc w drogã
• ryba rëba, zdr ribka; ~by pl: rëbë, ribczi
• rybacki rëbacczi; ~bny rëbny
• rybak rëbôk f; być ~iem rëbaczëc, bëc rëbôkã
• rynek rënk || rénk, tôrg m [na rënkù / targù || tôrgù]
• rzeka rzéka, zdr rzéczka [do rzéczi, w rzéce; (zdr) do rzéczczi, w rzéczce]
• rzucać rzëcac, cëskac, szmërgac [òn rzucô / cyskô / szmërgô]
• rzucić rzëcëc, cësnąc, szmërgnąc [òn rzucył / cësnął / szmërgnął]
• rzygać wracac, vulg rzëgac

S

• sad sôd [do sadu; w sadze]
• sadło sadło n
• sala zala, jizba f (wiôlgô jizba)
• salon paradnica f, pańskô jizba; ew. salon m
• sam sóm; ~a sama; ~o samò; ~i sami; ~e same; ~ym samim
• samochodowy samòchòdowi, òd / do aut(oł)ów
• samochód auto n || autół m, rzad samòchód m
• samolot fliger, samòlot m. Por. lot
• samotnik sómk, samòtnik m; ~nica sómnica, samòtnica f
• samotny samòtny;
• sanie sanie n; ~wyjazdowe (bryka na płozach) wasąg m
• sanki sónczi pl [zjeżdżac na sónkach]
• są są; oni / -ne są òni / -ne są. Zob. być
• sąsiad sąsôd [tegò sąsada]; ~siedzi pl: sąsadzë tëch sąsadów]
• sąsiedztwo sąsedztwò n; w ~wie w sąsedztwie
• schody trapë, rzad schòdë pl
• sen 1. spik m, spanié nl 2. sen m, to, co sã snije
• sędzia sãdza, ekspr sãdzëcél m
• sieć jadro m, séc f; ~ci pl: jadra, sécë
• siedem sédmë || -tmë; ~naście sédmënôsce; ~dziesiąt sédmëdzesąt; ~set sédmëset
• siekiera seczera, zdr seczérka || seczerka f
• sień dóm, rzad flur m
• siła mòc, sëła, arch dôga f, môch, mùrks, szmit, niem. kraft m
• siostra sostra, zdr sosterka f
• skarpa (ù)rzma, ùbiedrz(ni)ô f, spich, niem bisząg m
• skarpeta żoka, nogawica, stréfla n; ~y pl: żoczi, nogawice, stréfle; zdr żoczczi, nogawiczczi, stréfelczi – i in.
• skąd skąd, zdr skądk(a); ~ś skądkas; ~kolwiek skądkòlwiek; ~inąd skądjinąd
• skąpić skąpic, sknërzëc, skamżëc, skrómnic, szczëpkòwac, dëblëc
• skąpiec skąpc, sknëra, skrómca || -mczoch m – i in.
• skąpy skąpi, skrómny, chcëwi {skrómny in = pol. skromny}
• sklep króm, skłôd m [tegò krómù / składu]
• skrzynia skrzënia, kasta, zdr skrzinka, kastka || kistka f
• sledzić sledzëc, szpiegòwac
• słodki miodny, słodczi
• słonina szpiek m
• słońce słuńce, zdr słuneszkò
• słuchać słëchac; ew. nasłëchiwac: ~aj no! słëchôj le!
• służąca służącô, służebnô; ew. pokojówka: dzéwka f
• słychać – co ~? co / cëż je czëc?
• słyszeć czëc; ~szysz? czëjesz (të)?; ~cie? czëjeta (wa)
• smalec szmôłt || szmùlc m
• smarkacz smôrkòla, wszón m. Zob. młokos
• smoczek titk, lucz, lulôcz m
• smok smòk m, zdr smòczk, zgr smòczëskò || -czëszcze n
• smrodliwy smrodlëwi
• smrodzić smrodzëc; ew. bzdzëc, pierdzëc
• smród smród, rzad zasmiard m
• sos zós m, arch òbléwka f
• sosna chójka, zdr chójeczka, rzad sosna f
• spamiętać spamiãtac, ùpamiãtac; żart wbic sobie do głowë
• spirytus szpirtus, szprit m
• spodnie bùksë, zdr bùksczi, zgr bùksëska || -szcza pl
• sposób spòsób, ôrt m; tym ~bem tim spòsobã, w (a. na) ten / nen spòsób / ôrt. Por. środek
• spróchniały strëpiałi; ew. zbùtwiałi, zmùlszałi || -rszałi, zgniti
• stać stojec [òn stoji; stój!]; nie ~ mnie na to mie na to nie je stac
• stan stón f [tegò stanu]; ~ małżeński stón małżeńsczi; nie być ~nie nie bëc w stanie / sztãdze, nie dac radë; w ~nie spoczynku w stanie spòczinkù
• stąd stąd, rzad znąd zdr stądk(a), znądk(a). Por. odtąd
• stęgnąć (zastygać) stãgnąc
• stężeć zastãgnąc, zesztiwniec
• strach 1. strach, lãk, lok ùrzas m, przerażenié n; 2. strôszk m; ~na wróble strôszk na wróble
• straszyć straszëc [Të mie nie strasz(ë)!]; ew. straszac [Tam strôszô w nocë.]
• strumień strëmiéń m [tegò strëmienia] – 1. strëga, strużka, rzéczka f; 2. sztrôl, strzik
• strych góra f, pòdùstrzech, przãter m; ew. szop(k)a f (nad chléwã)
• student sztudéra, sztudent; arch ża(cz)k f
• studnia stëdniô || -nia f
• studzić (się) stëdzëc (sã) [to (sã) stëdzy]. Por. chłodzić, stygnąć
• stygnąć stëdnąc [to stëdnie]. Por. stęgnąć
• suknia sëknia f, kléd m, zdr: sëczenka f, klédzëk m
• sympatyczny miłi, sympaticzny, fëjny, dôwający sã lubic
• syn syn, zdr syn(ôsz)k arch òtrok m
• syrena zob. nimfa
• szafa ruchnewô szafa, kléderszafa f
• szalony szôlony, òdzëczałi, òbarchniałi
• szałas szałas m, bùda f
• szczupak szczëka f, szczipôk m
• szmata kòdra, szôtora, rzad lapa f
• sznur(ek) pòwróz, zdr pòwrózk, rzad sznurk
• szosa szasé n || szaséj m; ew. flaster m (= droga „bitô” / wëlónô asfaltã)
• szpar(k)a rësëna, zdr rësënka
• sztandar zob. chorągiew
• sztuczny sztëczny, kùńsztowny {‘ kùńsztowny’ w in zn. artystyczny – zob.}
• sztuka sztëka f - 1. kùńszt, artizm; 2. ùmiejãtnosc, spòsób wëkònaniô; to nie ~ zabić kruka to nie je sztëka zabic krëka; 3. pòjedincznô rzecz; piętnaście sztuk piãtnôsce sztëk
• szukać szëkac, sznëkrowac, sznëpòrzëc [òn szukô, sznëkrëje, sznëpòrzi; szëkôj!]
• szybko chùtkò, chiże, flot niem.

Ś

• ścierka pòmiwôk, toptuch m
• ścieżka stegna f
• ślad szlach, slôd, szpùr; ~dy pl: szlach, sladë, stopë, stopczi, szpùrë
• śledzenie sledzenié, szpiegòwanié n
• śledztwo sledztwò dochòdzenié n
• śledź slédz, zdr slédzk, sledzyk m;~dzie pl: sledze, sledzyczi
• śliniaczek szlapka f
• śliwka slëwa, sliwka m
• ślub slub, lok zdënk m. Por. żeniaczka
• śmiech smiéch m
• śmietana smiotana f
• śniadanie frisztëk f, arch sniôdanié n; drugie ~ pòdpôłnik m
• śnieg sniég m [tegò sniegù]
• średni strzédny
• średnio strzédno
• środek 1. westrzódk m; ew. centrum n; 2. strzódk, mitel niem [wym. my-]; ew. spòsób m
• światło wid, zdr widëszk, switk m
• świeca swiéca, zdr swiéczka f
• świerk dana, rzad jaglëna f
• świnia swinia f; ~niak swińczã n, pruszk m

T

• tabaka tobaka f
• tabakierka tobaczéra
• tablica tôfla, tôblëca
• taczka kara, lok kòłownica, pchôczka f
• tajemnica tajemnica, neol krëjamnota f
• tajemnie (pò)tajemno, krëjamno, krëjómkò
• tajemny (pò)taj(emn)y, krëjamny, skrëti || -tny
• tajny tajny, niejawny
• tak jo; no ~ në jo; ~, przecież... jo, kò / doch...
• tancerz tańcôrz, tanecznik, tancownik m; ~cerka f tańcôrka, tanecznica, tancownica f
• taniec tuńc
• tańczyć tańcowac
• tara riwa, rubla f; ~rka riwka f
• tasiemka blewiązka
• tata tata, tatk f
• teatr teater m
• telefon telefón f; ~nować telefònowac, zwònic
• teraz terô, terôzka
• tłumaczenie tłómaczené n
• tłumaczyć tłómaczëc; ew. dolmaczëc niem.
• tłusty tłësti, sëti. Por. otyły
• tłuszcz tłuszcz m
• topielec topielc, rzad mòrzkùlc m; ~lica topielëca f
• torba torba, tasza
• torebka 1. torebka, taszka, môłô torba / tasza f; 2. (papierowa) tut(k)a f; 3. (kosmetyczka) hantasza f
• towar towôr; ~ry pl: towarë
• towarzystwo towarzëstwò n; dla ~wa do / dlô towarzëstwa
• towarzysz towarzësz m. Zob. kolega
• towarzyszyć towarzëc || -rzëszec, bëc do towarzëstwa
• traw(k)a trôw(k)a
• trochę përznã, kąsk / kąsynk, zdebło, trochã
• troskliwy trosklëwi, dbałi; ew. zapòbieglëwi, zaradny
• troszczyć się troszczëc sã
• trud trud m, robòta f. Por. harówka
• trudzić mãczëc, rzad trëdzëc, fatëgòwac; ew. zadawac kòmù robòtã
• truskawka truskawka, lok malëna f. Por. poziomka
• trzcina strzëna, trzëcëna f
• turysta turista, wanożnik m
• turystyka turistika f, wanożenié n. Por. podróż
• twarz twôrz, gãba, zdr: twarzëczka, gąbka f; do ~y do twarzë / gqbë
• tylko leno, le, blós
• tyłek slôdk, tiłk m, ekspr rzëc, dupa f
• tytuł tituł || titel, nôdpis m, nazwa f, miono n

U

• ubiegły przeszłi, rzad zeszłi, ùszłi, miniony; w ~m roku łoni, łońsczégò rokù, w przeszłim rokù, przeszłégò rokù
• ubierać (się) – òblakac (sã), òbùwac (sã), przëòdzewac (sã)
• ubikacja szituz, ùsôdk, ùstãp m
• ubiór zob. ubranie
• ubogi ùbòdżi, biédny, arch żôrotny, stródny
• ubóstwo ùbóżstwò n, biéda, nãdza f, niedostatk m
• ubranie òbleczenié, ruchno n, ruchna pl, przëòdzéwk m
• ucho ùchò, zdr ùszkò n; uszy pl ùszë, zdr ùszka; ośle ~ òslé ùszë; ucho dzbana ùchò zbóna
• uciekać ùcekac, ekspr wôrpac, wiornąc
• uciekinier ùcecznik m
• uczciwy ùtcëwi, rzetelny; ew. porządny: bëlny
• uczta czesta, gòscëtwa, rzad biesada, lok pòtema f
• ucztować czestowac, biesadowac, raczëc sã
• uderzyć ùderzëc, ekspr: wprac, walnąc, wczadzëc, wczëbaszëc
• ukochany ùkòchóny; osoba ~ mùlk m; ew. ùkòchóny m / -nô f
• ulica ùlica, droga, sztrasa f
• umieć ùmiôc || -miec, rozmiôc || -miec, pòtrafic
• umiejętny ùmiejãtny; ew. pòjãtny, pòchwatny
• umierać ùmierac [òn ùmiérô]
• umrzeć ùmrzéc; umarł(a) ùmarł(a), je ùmarłi / -łô
• uparciuch ùpartnik || -rtélc, ùprzélc, nôpartnik || -rtélc m
• upiór wieszczi, òpi m
• upominać ùpòminac (kògò); ~ się ùpòminac sã
• upominek ùpòmink, darënk m
• upomnienie ùpòmnienié n
• uprząż sla, ùprziż || ùprząż f
• uraczyć (się) ùraczëc (sã). Por. poczęstować (się)
• uroczo miło, milëchno, fëjno, piãkno; ew. ùroklëwie
• uroczy miłi, milëchny, fëjny, piãkny; ew. cëd(ow)ny, ùroklëwi, czarowny
• uroczystość ùroczëstosc f; ~ci pl: ùroczëstoscë; święcić ~ swiãcëc / fëjrowac ùroczëstosc
• uroczysty ùroczësti
• uroczyście ùroczrsto || -czësce
• usiąść sadnąc, ùsadnąc, przësadnąc
• usta gãba, zdr gąbka f. Por. twarz, wargi
• uszy zob. ucho
• uważać ùważac [òn ùwôżô] – 1. bëc zdaniô / ùdbë, mëslëc; 2.. zob. baczyć, pilnować
• uzupełnić dopełnic, dofùlowac; ew. dołożëc, dolôc, dosëpac itp.

W

• wabić wabic, kùsëc, nãcëc, chłoscëc || chószczëc
• wachta wacha; ew. warta, straż f, stróżowanié n
• wada wada, fela; ew. skaza f, błąd m. Por. błąd
• waga wôga f - 1. ùrządzenié do wôżeniô; 2. cãżôr m
• walczyć biôtkòwac (sã), walczëc, bic sã
• walka biôtka, walka; ew. bitwa f. Por. bijatyka
• wał wôł m [tegò wału]; w zn. tama: dama f
• wałek wałk m
• wapno kalk m, wapno n
• wariat szôlińc, òtrôp; postrzeleniec: naczidlôk, natrzasélc || -sleńc m
• warkocz(e) warkòcz(e), cop(ë)
• warta warta, wacha, straż f, stróżowie pl - a. stróżowanié, pilowanié n
• was waju; do was do waju; ew. do Pana, Pani: wasz
• wasz waji; ew. należący do Pana, Pani: wasz
• wąs wąs, zdr wąsk m, zgr wąsëskò n / -ska pl
• wąsacz wąsala, wąsnik m
• wczasowicz zob. letnik
• wczasy wczasë pl; ew. wëpòczink, ùrlop m
• wczoraj wczora || lok wczerô
• wesele wieselé n – 1. czesta i zabawa wieselnô; 2. wiesołosc, redosc - zob. radość
• wesoły wiesołi, redosny
• wewnątrz bënë, wewnatrz
• wędrować wanożëc, wankòwac, wãdrowac, łazëc
• wędrówka wanoga, wãdrówka f, wãdrowanié, wanożenié, wankòwanié n, wãder m
• węgorz – wãgòrz
• wiadomość wiadomòsc, wiédzô, nowina, ekspr klëka f; wiadło n. Zob. informacja
• wiadro wãbórk, zdr wãbòruszk m
• wianek wiónk, wińck, winôszk m
• wiatr wiater, zdr wiaterk, wietrzëk. Por. wicher
• wiązać wiãzac, rzeszëc [òn wiąże / rzeszi || -szô]
• wicher wichier m, wiatrzëskò || wietrzëszcze n. Zob. zawierucha
• wichura wichùra, zawierucha, wietrznica f
• widelec widlëczka, gafla f
• wieczorem wieczór (w wieczór), òb wieczór, wieczorã
• wieczorny wieczórny
• wieczór wieczór, zdr wieczórk m; na / pod ~ na / pòd wieczór;
• wiele wiele; bardzo ~ baro wiele, bòkadosc, mòc – zob. mnóstwo
• Wielkanoc Jastrë pl, Wiôlgô Noc, Wielkanoc f
• wielki wiôldżi (lok || wieldżi || wialdżi)
• wielki wiôldżi (lok || wieldżi || wialdżi); największy nôwiksz || nôwiãkszi
• wiersz 1. wiersz, neol wiérzta f; ~rszyk wierszk m || -szka f; 2. réżka, linka f, wiersz, werset m
• więcej wicy || wiãcy
• większy wikszi || wiãkszi
• wigilia wilëjô || wigiliô f; ~lijny wigilijny
• wiosenny zymkòwi
• wiosło wiosło n; duże ~ paczëna f; długie ~ réma; ~ła pl: wiosła
• wiosłować wiosłowac; ew. paczënowac [òn wiosłuje / paczënëje]
• wiosna zymk, rzad spòzymk m; na ~nę na zymkù
• wioślarz wioslôrz m
• witaj! witôjże! ~jcie witôjtaż! do starszej osoby: witôjceż
• włos włos, zdr włosk m; ~y pl: włosë, zdr włosczi, zgardl: klatë, klësze
• wnętrze wnãtrzé n, to, co je bënë / we wnãtrzu
• wonieć wòniac, pôchnąc [to wòniô / pôchnie]
• woń wòniô, pôcha f
• wrona wrona || arch warna, gapa f
• wrócić wrócëc, przińc nazôd
• wschód wschód, rzad pòrénk m; ~ słońca wschód słuńca
• wspominać wspòminac [òn wspòminô]
• wspomnieć wspòmnąc || -niec; ~niesz moje słowa wspòmniész mòje słowa
• wspomnienie wspòmnienié n; ~nia pl: wspòmnienia, rzad wspòminczi
• wstążka szléfa || szlëjfa f. Por. tasiemka
• wstyd wstid m, sromòta f. Por. hańba
• wstydzić się wstëdzëc sã, sromac sã [òn sã wstidzy || wstëdzy / sromô]
• wszyscy wszëtcë || wszëscë
• wszystko wszëtkò || wszëstkò
• wujek ùja || wùja
• wycieczka wanoga f; ~kowy wanożny. Por. podróż
• wydma wëdma, wëdëmica, duna f, ùkùrzańc, ùsëp m, piôszczëtô zaspa, mòrskô góra
• wymagać wëmagac [òn wëmôgô, òni wëmôgają]
• wymagania wëmôgania, ew. żądania, żëczenia pl
• wypominać wëpòminac
• wypomnieć wëpòmnąc
• wysoko wësok || rzad –kò
• wystarczy sygnie, (wë)starsczi; ew. je / badze dosc; (no) już ~ (në) ju le ju (ju le ju, to sygnie)
• wyścigi miónczi pl; wypuścić się na ~ jic na miónczi
• wyziębić (się) wëzëbnąc, wëznobic sã, zmiarznąc
• wzór wzór, przëkłôd m, mòdło || mùdło n
• wzrok zdrok, wid m {‘wid’ in. = pol. światło}

Z

• zaakceptować zgòdzëc sã (na cos), przëj(imn)ąc (cos)
• zabawka zabôwka f, rzad bawidło n
• zabierać zabierac [òn zabiérô; nie zabierôj!]
• zabrać zabrac, wząc || wzyc
• zabraknąć zabraknąc, zafelowac
• zabytek zabëtk m
• zachód zôchód, rzad zôpôd, wieczór f [na zôchòdze / zôpadze / wieczorze]
• zacierać zacerac [òn zacérô; nie zacerôj!]
• zacierka zôcérka
• zaczarować zaczarowac; ew. òczarzëc (kògò)
• Zaduszki Zôdëszny Dzéń
• zagadka wëzgódka, tãgódka f
• zagranica zagrańca f; ~czny zagrańczny
• zając zajc, zdr zajck, zajk m
• zajęczy zajczi; ~a warga zajczô warga
• zajmować się zajmòwac sã, zajimac sã
• zajść zańc [jô zańdã, të zańdzesz, òn zańdze]
• zakluczyć zasztëkac, zakluczëc, zamknąc na klucz
• zakładać się wiatowac sã; ~my się? wiatëjemë sã?
• zamczysko zómk m; ślad po grodzie: zómkòwiskò n
• zamek zómk m (òbronny a. ù dwiérzi)
• zamęt zamiészanié n, rëjbach, wërwas m. Por. zamieszki
• zamieć kùrza(t)wa, chaja, chajawica, zawieja, zawierucha f – i in.
• zamieszki pòrëcha, rëszawa, zawierucha f, bùrdë pl
• zamknąć zamknąc
• zamknięty zamkłi, rzad zamkniãti
• zapach zôpach m, wòniô, pôchniączka f
• zapałka sztrechólc(k)a f; ~ki pl: sztrechólce
• zapamiętać zapamiãtac. Por. spamiętać
• zapominać zabôczëwac, rzad zabëwac [òn zabôcziwô / zabiwô]
• zapominający || -nalski zabôczlëwi, zabôczny, rzad zabëwlëwi, zabëłi
• zapomniany zabôczony, zabëti
• zapomnieć zabaczëc, zabëc [òn zabôcził / zabéł]
• zapraszac prosëc, zapraszac, rzad raczëc [òn prosy / zaprôszô / rôczi]
• zaproponować zabédowac; w zn. poczęstować: pòbédowac
• zaprosić zaprosëc, rzad pòrôczëc
• zaproszenie zaproszenié n, rôczba f
• zaradny zaradny; ew. zapòbieglëwi, żorgalny
• zaraz zarô, zarôzka || -zkù
• zaręczyny zrãkawinë, zarãczënë, lok: zmówinë, rãczënë, rãkòwinë, łączënë, slëbinë pl
• zasmucić (się) zasmùcëc (sã)
• zaspa smiot, ùkùrzańc szuńc m, rzad zaspa f
• zatoka zatoka, zdr. zatoczka; lok: òdnoga, łãka, hôwinga niem. bùchta niem. ƒ
• zawierucha zawierucha, chajawica, krzëkwa f. Zob. wichura, zamieć, zamieszki
• zawieruszyć zapòdzôc, z(a)gùbic, zarzëcëc, zawiewiórczëc (= schòwac i zabëc gdze)
• zawsze wiedno; na ~ na wiedno
• zazwyczaj colemało; ew. nôczãscy || -szczi, zwi(ã)ksza, lok conôwiãcy
• zdążyć zdãżëc [òn zdążi(ł); wa nie zdążita]
• zdobycz zdobëcz ƒ, (òb)łów m, òbłowinë, trofeùm n
• zdobyczny zdobëczny
• zdobyć zdobëc; ~bywać zdobëwac
• zegar zédżer, zdr zégark, zédżerk m
• zepsuty zepsëti, pòpsëti, rzad skażony
• zeszyt zesziwk, przestarz hëft m
• zewnątrz bùten, zewnątrz
• zewnętrzny bùtnowi, zewnãtrzny
• ziarnisty zôrn(ow)ati
• ziarno zôrno, zdr zôrenkò n; ~na pl: zôrna
• ziąb zyb, rzad znób m, zëma
• ziębić znobic, zëbic, chłodzëc
• zima zëma f; w ~mie òb zëmã, w zëmie
• zimno 1. zëmno (zdr zëmenkò), baro chłodno, mrozno; 2. zob. ziąb
• zimny zëmny; (naj)~niej (nô)zëmni
• zimowy zëmòwi
• złodziej złodzéj, kradëlc, kradnis m
• złościć się gòrzëc sã, złoscëc sã, miec górz, bëc złi
• złość górz m, złosc f
• zmartwić (się) zakłopòtac sã, zjiscëc sã, zmartwic (sã) [òn sã zmôrtwił]
• zmartwienie zob. kłopot
• zmarznąć zmiarznąc; on zmarzł òn zmiôrz
• zmęczony zmãczony, ùmãczony, zmarachowóny, ùmòrdowóny
• znachor ùzdrôwiôrz, gòjca, gòjk, arch kùsrôt m
• znachorka ùzdrôwiôrka, pòmôgôrka, arch kùsrôtka f
• znajomek znajomi, rzad znajómk m
• znajomy znajomi, znóny
• znak znak, zdr znaczk; ew. céch m; ~ własnościowy sprzętu: merk m
• znamię n znanka f
• znamionować òznaczac, znankòwac, céchòwac [to òznôczô / znankùje / céchùje]
• znawca znôwca, znajôrz m
• znów znowa, znôù, zôs; jesz rôz
• zobaczyć ùzdrzec, òbaczëc [òn ùzdrzôł / òbôcził]; zobacz! òbaczë || òbôcz!, przëzdrzë sã!, zdrzë! rzad patrz!
• zwój zwój m; zwoje pl: zwòje
• zwycięstwo dobëcé m, trijumf m
• zwyciężać dobëwac; ~żony dobëti
• zwyciężyć dobëc; ew. wëgrac; rzad zwëcãżëc
• zwyczaj zwëk, zwëczôj, òbëczôj; ~je pl: zwëczi, zwëczaje, òbëczaje; mieć w ~ju bëc nôłożen, miec w zwëkù, bëc przënãcony
• zysk zwësk, zôróbk, wzątk, profit; ekspr ùszarp, òbłow m; wielki ~ sznërga f
• źdźbło zdebło (|| stebło), zdr zdebełkò n
• źle lëchò, zle, rzad marno
• źrebak zgrzébiã n, rzad zgrzebc m
• źródło zdrzódło n, zdrój m
• żaden niżóden, żóden; ~na (ni)żódna; ~ne (ni)żódno || -né; ~ni (pl) (ni)żódny; ~nego (ni)żódnégò; ~nej (ni)żódny; ~ną (ni)żódną
• żagiel żôdżel; z żaglem ze żôglã
• żaglowiec m żôglówc, żeglôcz m. Por.. żaglówka
• żaglowy ad żôglowi, żôdżelny; ~we płótno żôglënaƒ
• żaglówka żeglôcz m, żeglówka ƒ
• żal żôl [tegò żalu]; czy ci nie ~? nie je ce / tobie żôl?
• żałoba żałoba f
• żałość żałosc || żałota f
• żałować żałowac; nie ~łuj(cie)! nie żałuj(ta)!
• żarnowiec jërk || jurk, brëm m
• żarówka żarówka, przestarz birna
• żart żart, szpôs, szpôrt, ùlk, pãkt m; nie znać się na ~ach nie znac sã na żartach
• żartobliwy żartowny, żartoblëwi, szpôsowiti, wëpkòwati
• żartować żartowac, wëpkòwac, szpòrtowac [òn żartëje / wëpkùje / szpòrtëje; nie żartuj!]
• żądać żãdac [òn żądô, òni żądają]
• żebraczka proszącô, prachôrka, żebrôczka, klëcznica
• żebrać pracharzëc, żebrac, chòdzëc proszącë
• żebrak proszący, prachôrz, żebrôk, klëcznik, kòrmón, strëch, dżôd m
• żebranina pracharzenié, żebranié n, pracharka f, chòdzenié proszącë
• żelazko platizer
• żelazny żelôzny
• żelazo żelazło n
• żelaźniak (piecyk) sztimer, kristk m
• żeniaczka żeńba f; ew. òżenk m; zdatny do ~ki zdatny do żeńbë
• żenić się żenic sã
• żłób kùm, żłób, lok krëp
• żona białka, rzad żona
• żonaty żeniałi
• żreć żgrzéc (lok || żréc || rżéc) [òn żgrze (|| żre || rże)]; on(e) żarł(y) òn(e) żarł(ë)
• żwawo żwawò, rãdo, welech, prëk,żëwò, rëszno
• żwawy żwawi, rãdi, welech, prëk, żëwi, rëszny
• życie żëcé n, rzad żëwòt m; do ~cia do żëcô || żëcégò; w ~ciu w żëcym || -cu
• życzenie żëczba f, żëczenié n; ~nia pl: żëczbë, żëczenia
• życzliwy żëczny, żëczlëwi
• życzyć żëczëc [òn żëczi]
• żytni żëtny, rzad rżany
• żyto żëto n, arch reż m
• żywo żëwò; ew. zob. żwawo
• żywy żëwi, ekspr żiw

Pory roku (Cządë rokù)

wiosna zymk, rzad spòzymk

lato lato

jesień jeséń

zima zëma

Miesiące (Miesące)

styczeń stëcznik, sticzéń

luty gromicznik, luti

marzec strëmiannik, marc

kwiecień łżëkwiat, kwiecéń

maj môj || maj [tegò maja]

czerwiec czerwińc, czerwc

lipiec lëpińc, lipc

sierpień zélnik, serpiéń

wrzesień séwnik, wrzeséń

październik rujan, pazdzér(z)nik

listopad lëstopadnik, lëstopôd

grudzień gòdnik, grëdzéń

Dni tygodnia (Dnié tidzénia)

poniedziałek pòniedzôłk

wtorek wtórk

środa strzoda

czwartek czwiôrtk

piątek piątk

sobota sobòta

niedziela niedzela

Kolory (Farwë || -bë)

biały biôłi

brązowy bruny

ciemnobrązowy cemnobruny

czarny czôrny

czerwony czerwiony || -wòny

fioletowy lilewi, wrzosowi, fioletowi

granatowy cemnomòdri, granatowi

jasnoniebieski jasnomòdri

niebieskawy mòdrawi

niebieski mòdri

zielony zelony

żółty żôłti

Zawody (Fachë / Warczi)

bartnik pszczelôrz || pszczolôrz

bednarz bednôrz

cieśla cesla

drwal klaftownik, rãbca

garncarz garncôrz || grónkôrz, zdun, topôcz

hafciarka wësziwôrka

hafciarz wësziwôrz

handlarz hańdlôrz

karczmarz karczmôrz

kierowca szoféra

komornik zekutnik

kowal kòwôl

krawcowa krôwczka f

krawiec krôwc

ksiądz ksądz

lekarz lékôrz, doktor

malarz malôrz

marynarz marina, marinôrz, òkrãtnik

młynarz młënôrz

murarz mùlôrz

muzyk(ant) mùzyk(ańt)

nauczyciel szkólny, naùczëcél

organista òrganista

pasterz pasturz

pisarz pisôrz

policjant pòlicjant, szandara

rolnik rolnik, gbùr

rybak rëbôk

rymarz sodlôrz

rzeźbiarz żłobiôrz, rzezbiôrz

rzeźnik flészer, rzeznik

sprzedawca (s)przedôwca || -wôcz, krómòwi

sprzedawczyni (s)przedôwôczka, krómòwô

stolarz stolôrz

strażak strażôk

szewc szewc

szkutnik szkùtnik

tragarz nôszôcz

woźnica kùczer, fùrmón || fór-

zegarmistrz zédżerméster

Rozmówki polsko - kaszubskie

Pozdrowienia i zwroty grzecznościowe

Pòzdrówczi i przënôleżné, spòsobné zwrotë

Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus.

Niech mdze (a. bądze, bãdze) pòchwôlony Jezës Christus.

(odp. Na wieczi wieków, amen).

Dzień dobry.

Dobri dzéń. a. Dzéń dobri.

(odp. Dobri dzéń. a. Dzéń dobri).

Witam. Witamy.

Witóm. Witómë.

(odp. Bóg zapłac).

Witaj.

Witôjże (odp. Bóg zapłac).

Bardzo serdecznie witam (was) wszystkich.

Jô baro serdeczno witóm (waju) wszëtczich

Smacznego (tobie). Smacznego wam wszystkim.

Bòże (ce / tobie) przeżegnôj. Bòże wama przeżegnôj (odp. Bóg zapłac).

Jak się masz (miewasz)?

Jak sã môsz (miéwôsz)? (żart. dodają: ...bùlwë zléwôsz?)

No i co tam nowego słychać?

Në i cëż (a. co) tam nowégò je czëc?

Do widzenia.

Do ùzdrzeniô (a. do ùzdrzeniégò).

Do jutra.

Do witra (a. do jitra); zdr. Do witerka (a. do jiterka)

Wkrótce się znowu zobaczymy.

Më sã wnet / wnetka (a. niedługò) znôu (wym. zneł) / zôs / znowa ùzdrzimë / òbôczimë.

Zostańcie z Bogiem.

Òstańta / òstanita / (a. bądzta, bãdzta) z Bògã.

(odp. z Panã Bògã).

Życzę ci powodzenia.

Niech cë (a. ce / tobie) dobrze jidze.

Czuję się bardzo zaszczycony, że....

Jô sã czëjã baro ùczestniony / wëróżniony, że...

Moja siostra ciebie pozdrawia.

Mòja sostra ce dôwô / da(ła) pòzdrawiac / a. cebie pòzdrôwiô

I co nowego słychać?

Co / cëż nowégò je czëc?

Dosyć dobrze, jakoś leci.

Dosc dobrze, jakòs jidze.

Kiedy przyjechaliście (-łyście)?

Czej wa przëjacha?

Jak długo zamierzacie zostać?

Jak długò wa mëslita / zamiérzôta tu òstac?

To bardzo fajnie, że jesteś (że jesteście).

To baro fëjno, że të jes (że wa jesta)

Nazywam się Jadzia Jaskulska.

Jô sã nazéwóm Jadża Jaskulskô.

Bardzo się cieszę, że mogę cię (pana, panią) poznać.

Jô sã baro ceszã, że mògã sã z tobą (z wami) zapòznac

Ile?

Wiele(ż)? Kùlé(ż)?

Za ile to kupiłeś?

Za wiele(ż) / kùlé(ż) të to kùpił?

Ile to kosztuje?

Wiele(ż) to kòsztëje? Kùlé(ż) to kòsztô?

Jaka jest cena tego?

Jakô je cena tegò? a. przestarzałe: Jaczi je priz tegò?

Wiele(ż) / kùlé(ż) to kòsztëje / kòsztô?

Dlaczego?

Czemù? Dlôcze?

O kim mówicie?

Ò kim / kògùm wa gôdôta / mówita?

Którędy pójdziemy?

Kąd(ka) / kądkaż më pùdzemë?

Gdzie / dokąd się wybierasz?

(G)dze / dokąd(ka) të sã wëbiérôsz (a. żart: rëgniesz)?

Zapytaj: która godzina?

Spëtôj sã, jakô to je gòdzëna?

Czy macie tu gdzieś telefon?

Môta wa tu gdze telefón?

Gdzie tu u was jest ubikacja?

Dze tu ù waju je szituz (a. ùsôdka, bùdka, ùstãp)?

Chciałbym (chciałabym) umyć ręce.

Jô bë chcôł (chca / chcała) ùmëc rãce.

Gdzie tu jest umywalka / łazienka?

Gdze tu je ùmiwalka / łazenka (neol: kąpnica?

Mogłaby mi pani przynieść coś do picia?

Mòglë wë bë mie halac (a. przëniesc) cos do picô (a. picégò)?

Napije się pan(i) kawy? A może lepiej herbaty?

Chcece wë sã napic kawë? a. Napijece wë sã kawë? A mòże lepi harbatë?

Wszystkiego najlepszego!

Wszëtczégò nôlepszégò!

A zatem smacznego!

Në tej Bòże przeżegnôj! ew. Në tej dobrégò jedzeniégò! Në tej pòkrzésnégò!

Szczęśliwej podróży!

Szczes(t)lëwi drodżi!

Z okazji urodzin (imienin) spełnienia pragnień...

Z leżnoscë roczëznë (jimieninów) spełnieniô (a. zjiszczeniô) sã pragniączk...

Wesołych Świąt!

Wiesołëch Swiãt!

Spokoju i Bożego błogosławieństwa na Boże Narodzenie!

Ùbëtkù (a. pòkòju) i Bòżégò błogòsławieństwa na Gòdë (a. Bòżé Narodzenié)!

Szczęśliwego Nowego Roku!

Szczëslëwégò Nowego Rokù!

Na Wielkanoc, smacznego jajka i porządnego dyngusa życzą...

Na Jastrë (a. na Wiôlgą Noc), smacznégò jôjka i bëlnégò dëgùsa żëczą...

Z okazji urodzin (imienin) spełnienia pragnień...

Z leżnotë / leżnoscë roczëznë (jimieninów) spełnieniô (a. zjiszczeniô) sã pragniączk...

Przyjemnej zabawy! Bawcie się dobrze / wesoło / mile / fajnie

Dobri zabawë / dobrégò bawieniô / balu. Bawta sã dobrze / wiesoło / miło / fëjno

Może byłby pan tak uprzejmy i podał mi tę torbę?

Mòże wë bë bëlë tak dobri / miłi i mie pòdelë tã torbã?