Grzyby w lutym? Owszem! Ale nie każde można jeść

Z racji walorów estetycznych pierwszeństwo przyznawane jest czarce austriackiej (Sarcoscypha austriaca); „Sarcoscypha” oznacza „mięsna miseczka” (łac.). Tworzy ona owocniki w kształcie miseczek, płytkich czarek w kolorze karminowym lub szkarłatnym. Bardzo rzadko można napotkać apotecja, czyli miseczkowate owocniki, w kolorze pomarańczowym oraz żółtym. Swój rozwój czarka austriacka rozpoczyna późną jesienią. Zawiązki owocników pojawiają się na opadłych konarach kilku gatunków drzew liściastych: m.in. na wierzbie szarej, klonie pospolitym, olszy szarej. Po przezimowaniu owe owocniki zwiększają wiosną swoje rozmiary do ok. 5 cm średnicy. Owocnikowanie kończy się w końcu kwietnia. Gatunek nie ma znaczenia kulinarnego, jest za to prawdziwą ozdobą wiosennego lasu. Podobnie wyglądają inne czarki: szkarłatna i jurajska, których oznaczenie wymaga badań mikroskopowych.

Czarka austriacka (Sarcoscypha austriaca) na konarze wierzby szarej

Innym wiosennym grzybem jest kubianka kotkowa (Ciboria amentacea). Wyrasta na opadłych kotkach (kwiatostanach męskich) topoli, wierzby i olszy. Owocnik młody jest kulisty, dojrzały typu apotecjum (miseczka) 0,4-5 cm średnicy z długim trzonkiem 5-30 mm. Powierzchnia wewnętrzna owocnika jest ochrowa, u młodych okazów rdzawobrązowa. Gatunek nie ma zastosowania kulinarnego.

Kubianka kotkowa (Ciboria amentacea) na kotce olszy czarnej

Podobnie wyglądają owocniki baziówki wiosennej (Rutstroemia bolaris). Pojawiają się wiosną na opadłych gałązkach drzew liściastych, m.in. graba, dębu, buka i brzozy. Owocniki są miseczkowate o średnicy 2-10 mm, w kolorze brązowawym, pomarańczowym, trzon ma 2-15 mm długości. Okaz prezentowany na fotografii wyrósł na owocu buka. Gatunek nie jest zbierany w celach konsumpcyjnych.

Baziówka wiosenna (Rutstroemia bolaris) na orzeszku buka

W trakcie lutowej wycieczki po lesie można napotkać owocniki piestrzycy sosnowej (Helvella leucomelaena). Grzyb tworzy kubkowate lub miseczkowate owocniki o średnicy 2-5 cm. Zewnętrzna powierzchnia jest gładka, u młodych okazów biaława lub kremowa, ale z czasem ciemnieje w różnych odcieniach szarości. Gatunek nie polecany do konsumpcji.

Prezentowane na fotografii owocniki wyrosły na piaszczystej glebie na poboczu leśnego duktu.

Piestrzyca sosnowa (Helvella leucomelaena) – należy do grzybów workowych (Ascomycota)

Na koniec coś z kulinariów. Otóż od późnej jesieni do wiosny można natrafić na dwa gatunki grzybów przydatnych w kuchni. Są to płomiennica zimowa (Flammulina velutipes) oraz uszak bzowy (Auricularia auricula-judae). Oba wyrastają na drewnie liściastym, przy czym uszak najczęściej preferuje dziki bez czarny (Sambucus nigra). Płomiennica zimowa, czyli zimówka aksamitnotrzonowa tworzy owocniki o średnicy kapelusza 1-7 cm. Za młodu są one półkuliste, u starszych płaskie w kolorze żółtopomarańczowym, pomarańczowym lub żółtobrązowym. Są one gładkie, śliskie podczas odwilży. Trzon wysokości 5-10 cm jest cylindryczny, centralny lub boczny, w kolorze czarnobrązowym – u góry żółto rozjaśniony. Poczynając od dołu jest mniej lub bardziej pokryty brązowym zamszem. Gatunek polecany jest jako składnik zimowej zupy grzybowej.

Płomiennica zimowa (Flammulina velutipes) na wierzbie szarej

Uszak bzowy jest całorocznym gatunkiem kosmopolitycznym (nie występuje jedynie na Antarktydzie). Tworzy owocniki czasem w kształcie małżowiny usznej, o średnicy 2-10 cm. Górna powierzchnia jest brązowa, matowa, delikatnie zamszowa, a niekiedy oszroniona. Powierzchnia spodnia ma czerwonobrązowy kolor i jest błyszcząca, gładka, a u dojrzałych owocników biaława od zarodników. Na Dalekim Wschodzie gatunek jest wysoko ceniony w kuchni chińskiej i japońskiej i znany jako grzyb mun. Uszak posiada także właściwości lecznicze. Pozytywnie wpływa na ludzki organizm aktywując układ odpornościowy, ale również działa przeciwzapalnie, przeciwzakrzepowo, przeciwnowotworowo, przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo. Firma Hortex produkuje warzywne mrożonki z dodatkiem wspomnianego grzyba (to te ciemne paski w zestawie).

Uszak bzowy (Auricularia auricula-judae) – grzyb mun, na dzikim bzie czarnym

To zaledwie tylko kilka gatunków bioty grzybów makroskopijnych, które można napotkać w trakcie lutowego tegorocznego spaceru. Podczas ostatniego wypadu do lasu napotkałem owocniki 50 gatunków grzybów, z których część przetrwała z jesieni, a część wytworzyła trwałe wieloletnie owocniki nazywane potocznie hubami. Była też wełniczka pasożytnicza, trąbka otrębiasta czyli trąbka zimowa… Na wyróżnienie zasługuje łysiczka czarnobrązowa (Deconica montana), która należy do grzybów halucynogennych – zawiera narkotyki: psylocybinę i psylocynę.