Szkoła Montessori: Najważniejsze to zaufać dziecku

Każdego dnia spotykamy się, aby poznawać i odkrywać, budować relacje, rozwijać pasje i zainteresowania – takim zdaniem rozpoczyna się informacja o szkole Montessori w Kowalach. 

– To właśnie nasze podejście do pracy z uczniami – mówią Angelika Górska i Agnieszka Tlaga, nauczycielki w Szkole Podstawowej Montessori w Kowalach, miejscowości niedaleko Gdańska.

– Nauka szkolna nie polega tylko na zdobywaniu podręcznikowej wiedzy, nasza szkoła pracuje według metody Marii Montessori. Codziennie pokazujemy, że każdy z nas – i uczniowie, i nauczyciele, i rodzice – jest częścią świata i ma mu wiele do zaoferowania. Podstawą w tym procesie są: ciekawość świata i ludzi, uważność, szacunek i empatia.

Placówki montessoriańskie – do których należy Szkoła Podstawowa w Kowalach – swoją pracę opierają na przekonaniu, że dziecko ma w sobie naturalną chęć poznawania, najefektywniej uczy się w atmosferze wolności i swobody, a najlepsze efekty osiąga wtedy, gdy pasjonuje je to, co robi i gdy w procesie poznawczym napotyka na wspierających go dorosłych. 

Nie ma w niej tradycyjnych klas, ławek i nauczycieli – są sale z miejscami wyznaczonymi do pracy i mentorzy, którzy ukierunkowują dzieci. Otoczenie jest przygotowane z dużą starannością i jest odpowiedzią na potrzeby uczniów, aby zachwycać i wspierać rozwój każdego z nich.

– Uważamy, że najlepszą pomocą, jaką w procesie nauki można zaoferować dziecku, jest swoboda w podejmowaniu decyzji – mówi Angelika Górska. – My, nauczyciele, dbamy o to, by nie bali się pytać, ani popełniać błędów, aby odkrywali swoje pasje. W części przedmiotów klasy są więc wielorocznikowe, a dzieci pracują w niewielkich grupach albo samodzielnie. Bowiem zgodnie z założeniami Marii Montessori, młodzi ludzie, przebywając w takiej grupie, są bardziej zmotywowani i uczą się szybciej. Do tego poznają, czym jest współpraca i jakie są ich mocne strony.

– W ten sposób dowiadują się również, czym jest uważność na drugą osobę – dodaje Agnieszka Tlaga. – Każde z nich widzi, że jego dobrostan jest dla nauczyciela i kolegów istotny.

Z tego powodu m.in. zamiast podziału na lekcje przedmiotowe w klasach IV-VIII połączono zagadnienia wymagane programem w bloki projektowe z podziałem na części humanistyczną i przyrodniczą. Uczniowie odkrywają nowe tematy nie jako odbiorcy, ale jako sprawcy procesu, czyli badają, wyciągają wnioski, szukają informacji, dyskutują.

– Umiejętność współpracy i szacunek dla poglądów innych to niezbędna kompetencja w dzisiejszym świecie. W minionym już roku szkolnym – zgodnie z decyzją uczniów – bardzo dużo rozmawialiśmy o pokoju na świecie – mówi Angelika Górska. – Oni sami doszli do wniosku, że o zachowanie pokoju powinno się troszczyć zawsze, nie tylko wówczas, gdy jesteśmy zagrożeni wojną. Edukacja dla pokoju to jedna z podstawowych wyróżników filozofii Marii Montessori – wychować dziecko na człowieka, który wie, że jest częścią świata i że to, co i jak robi, ma wpływ na jego otoczenie.

Dlatego, np. w ciągu roku szkolnego, uczniowie przychodzą we wtorki do szkoły pół godziny wcześniej i z przyniesionych z domu produktów robią kanapki, przekazywane później osobom w kryzysie bezdomności, a w grudniu organizują zbiórki pomocowe. Dlatego również społecznością szkoły są nie tylko uczniowie i nauczyciele, ale i rodzice.

– Budujemy z rodzicami relacje przez wspólne działania, warsztaty czy konferencje – mówi Angelika Górska. – Im więcej wiemy o sobie i o tym, jak pracują dzieci, tym lepiej możemy się rozumieć i współpracować. Razem rozpoczynamy rok szkolny i razem kończymy festynem rodzinnym, a w trakcie roku rodzice mogą uczestniczyć w zajęciach popołudniowych dla dorosłych. 

Bardzo istotnym narzędziem, stosowanym w Szkole Podstawowej Montessori w Kowalach jest autorski program PKES – Pracownia Kompetencji Emocjonalno-Społecznych. Cotygodniowe zajęcia psychologiczne w każdej kasie to reakcja na wnioski płynące z obserwacji i pracy z uczniami, a także jako działanie w ramach profilaktyki zdrowia psychicznego.

– PKES opiera się na założeniach psychologii pozytywnej, NVC (porozumienie bez przemocy) oraz treningach kompetencji emocjonalno–społecznych – wyjaśnia Angelika Górska. – Poprzez psychoedukację w zakresie m.in. granic, poczucia wartości, zasobów, rozpoznawania emocji i potrzeb, zasad komunikacji, chcemy dać uczniom narzędzia do dbania o osobisty dobrostan psychofizyczny oraz dobrostan wspólnoty, w której przebywa dana osoba.

– Najważniejsze to zaufać dziecku i szanować jego odrębność – mówią zgodnie nauczycielki. – Traktować je tak, jak my chcemy być traktowani. Nagrodą jest obserwowanie, jak kształtuje się wartościowy kompetentny człowiek.

Podstawy metody Marii Montessori

Metoda Montessori to system dydaktyczny dzieci i młodzieży, stworzony przez włoską lekarkę Marię Montessori, która prowadziła badania nad rozwojem dzieci. Jej podejście do edukacji, oparte na szacunku dla indywidualności każdego dziecka oraz zachęcie do samodzielności i eksploracji, stało się inspiracją dla wielu pedagogów i rodziców na całym świecie i jest stosowane w tysiącach szkół na całym świecie.

Szkoła Montessori kładzie nacisk na to, że każde dziecko jest jednostką o unikalnych potrzebach, zdolnościach i tempie rozwoju. Praca organizowana jest tak, aby umożliwić dzieciom samodzielne eksplorowanie środowiska i zdobywanie doświadczeń poprzez praktyczne działania. Nauczyciel pełni rolę przewodnika, który obserwuje i wspiera rozwój dzieci, ale nie narzuca im gotowych rozwiązań.