Kolejny krok w kierunku budowy cmentarza Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte

Realizacja cmentarza wojskowego Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte jest jednym z podstawowych działań I etapu inwestycji – budowy Muzeum Westerplatte i Wojny 1939, stanowiącego Oddział Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Inwestycja ta realizowana jest ze środków przyznanych z budżet Państwa, uzyskanych dzięki Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego - mówi dyrektor MIIWŚ w Gdańsku dr hab. Grzegorz Berendt

Szczątki dziewięciu polskich obrońców

Przypomnijmy. Jesienią 2019 r. podczas V etapu badań archeologicznych na Westerplatte, zespół badaczy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku odnalazł szczątki dziewięciu polskich obrońców z września 1939 r, którzy  spoczywali w bezimiennych mogiłach przez ponad 80 lat. Odnalezienie przez muzealnych archeologów szczątków obrońców Westerplatte, poprzedzone było wnikliwymi analizami, kwerendami i pracami wyprzedzającymi. Z racji drugowojennego kontekstu odkrycia, w działania identyfikacyjne włączył się Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, który prowadził śledztwo, w tym pozyskiwał materiał porównawczy do badań. Zebrany materiał, zarówno pochodzący z  wykopalisk archeologicznych, jak i pobrany od rodzin poległych, posłużył naukowcom z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie do przeprowadzenia  specjalistycznych badań genetycznych, a finalnie identyfikacji odnalezionych szczątków.

- Do tej pory  ustalono tożsamość sześciu odnalezionych Obrońców Westerplatte, badania genetyczne pozostałych osób nadal trwają. Zidentyfikowanie poległych polskich żołnierzy z Westerplatte stanowi przełomowe wydarzenie dla historii Polski i świata – mówi Hanna Mik-Samól, rzecznik prasowy muzeum.

Od sierpnia do listopad 2020 r. prowadzony był VI etap badań archeologicznych na Westerplatte. Prace prowadzone były na terenie bezpośrednio przylegającym do miejsca, w którym w 2019 r. odnaleziono szczątki poległych Obrońców. W trakcie badań odsłonięto relikty obiektów architektonicznych związanych z Wojskową Składnicą Tranzytową, jak i odnaleziono m.in. liczne artefakty kontekstowo nawiązujące do walk we wrześniu 1939 r. prowadzonych na półwyspie.

10 sierpnia 2020 r. Muzeum II Wojny Światowej ogłosiło międzynarodowy konkurs na opracowanie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej pt. „Koncepcja cmentarza wojskowego Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte”.

1 września 2020 r. podczas uroczystości porannych na Westerplatte prezydent RP Andrzej Duda wraz z dyrektorem Muzeum II Wojny Światowej, dr. Karolem Nawrockim oraz dr Jarosławem Szarkiem, prezesem Instytutu Pamięci Narodowej, wręczył rodzinom noty identyfikacyjne pięciu poległych we wrześniu 1939 r. Obrońców Westerplatte: plutonowego Adolfa Petzelta, kaprala Jana Gębury, starszego strzelca Władysława Okrasy (Okraszewskiego), legionisty Józefa Kity oraz kaprala Bronisława Peruckiego.

Na konkurs wpłynęło 27 prac

W dniach 14-16 grudnia 2020 r. w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku odbyły się obrady Sądu Konkursowego, w ramach których wyłoniono najlepsze opracowania koncepcji urbanistyczno-architektonicznej cmentarza wojskowego Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte. Na konkurs wpłynęło 27 prac, które zostały poddane weryfikacji, a następnie ocenie. Obrady Sądu Konkursowego odbywały się pod przewodnictwem dr. hab. inż. arch. Bolesława Stelmacha, prof. Politechniki Łódzkiej – dyrektora Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki. Ciało doradcze Sądu Konkursowego stanowiła Kapituła Konkursowa.

21 grudnia 2020 r. przedstawiono zwycięską koncepcję cmentarza wojskowego Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte, stworzoną przez NM architekci Tomasz Marciniewicz, Zuzanna Szpocińska, Jerzy Grochulski (zespół autorski w składzie: Tomasz Marciniewicz, Zuzanna Szpocińska, Jerzy Grochulski, Karolina Kayzer).

19 lutego 2021 r. zgodnie z regulaminem konkursu, muzeum po przeprowadzeniu negocjacji z wolnej ręki podpisało umowę ze zwycięskim biurem architektonicznym na wykonanie dokumentacji projektowej cmentarza wojskowego Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte wraz z uzyskaniem niezbędnych pozwoleń i uzgodnień.

Od marca do czerwca 2021 r. prowadzony był VII etap badań archeologicznych na Westerplatte. W trakcie badań archeolodzy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku m.in. odsłonili relikty Wartowni nr 5. Badaczom udało się odsłonić pozostałości ścian kondygnacji piwnicznej oraz jej posadzki, natrafili także na szereg bezcennych artefaktów związanych ze służbą polskich żołnierzy i ich bohaterską walką we wrześniu 1939 roku. Najbardziej wartościowe z odnalezionych przedmiotów znajdą swoje miejsce na wystawie powstającego Muzeum Westerplatte i Wojny 1939. Projekt realizowanego cmentarza wojskowego Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte obejmuje także uczytelnienie reliktów wartowni nr 5 i willi oficerskiej - miejsce kwaterowania dowódcy Składnicy majora Henryka Sucharskiego oraz jego zastępcy kapitana Franciszka Dąbrowskiego.

Ekshumacja szczątków mjr. Henryka Sucharskiego

16 marca 2021 r. Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku ekshumowało szczątki mjr. Henryka Sucharskiego pochowane na Cmentarzu Obrońców Westerplatte. Z betonowej niszy grobowej przykrytej metalową płytą nagrobną podjęto wykonaną z blachy trumienkę, którą następnie przełożono w całości do drewnianej trumny, opieczętowano i przewieziono do Bazyliki  św. Brygidy w Gdańsku. Ponadto w trakcie prac ekshumacyjnych prowadzonych przez Muzeum stwierdzono, że złożone szczątki mające należeć do kaprala Andrzeja Kowalczyka  posiadały typowe wyposażenie wojskowe żołnierza niemieckiego. W związku z uzasadnionymi wątpliwościami odnośnie tożsamości ekshumowanego żołnierza podjęto decyzję o przeprowadzeniu specjalistycznych badań celem identyfikacji genetycznej w Zakładzie Genetyki Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

1 września 2021 r. podczas uroczystości porannych na Westerplatte Marszałek Sejmu Elżbieta Witek wraz z p.o. dyrektorem Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, dr. hab. Grzegorzem Berendtem oraz prezesem Instytutu Pamięci Narodowej, dr. Karolem Nawrockim, wręczyli Rodzinie notę identyfikacyjną starszego legionisty Ignacego Zatorskiego – poległego we wrześniu 1939 r. Obrońcy Westerplatte.

W październiku 2021 r. rozpoczął się VIII etapu badań archeologicznych na Westerplatte, w ramach którego muzealni archeolodzy finalizują prace dokumentacyjne na terenie realizowanego cmentarza wojskowego żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte.