Europejskie Centrum Solidarności przyznało Medale Wdzięczności

W Europejskim Centrum Solidarności w środę, 31 sierpnia odbyło się uroczyste przyznanie Medali Wdzięczności. Jest to nagroda ustanowiona w 2010 roku, w 30. rocznicę powstania Solidarności. Jak czytamy w regulaminie przyznawanej nagrody:

„Europejskie Centrum Solidarności ustanawia Medal Wdzięczności w celu uhonorowania obcokrajowców, którzy:

1. wspomagali Polskę w jej trudnej walce o wolność i demokrację w czasie komunistycznej dyktatury,
2. badają i popularyzują na świecie historię antykomunistycznej, demokratycznej opozycji w Polsce,
3. w duchu ideałów Solidarności stają w obronie uniwersalnych praw człowieka, angażują się na rzecz promocji idei solidarności jako podstawy europejskiego porządku, działają na rzecz porozumienia między narodami, a ład społeczny i moralny budują na dialogu”.

W środowej (31 sierpnia) uroczystości wzięli udział m.in.: prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz, marszałek senatu Tomasz Grodzki, wicemarszałek i inicjator strajku gdańskiego oraz Medalu Wdzięczności Bogdan Borusewicz, oficjalny przedstawiciel rządu federalnego ds. relacji polsko-niemieckich Dietmar Nietan, konsul generalna Niemiec w Gdańsku Cornelia Pieper, ambasador Bułgarii Margarita Ganeva , konsul generalny Republiki Bułgarii w Gdańsku Jan Strawiński, minister Paweł Kowal czy uczestnicy wydarzeń sierpniowych: działaczka opozycji w okresie PRL Bożena Rybicka-Grzywaczewska oraz sygnatariusz Porozumienia Gdańskiego Bogdan Lis.

– Dzisiaj doświadczamy, że obrona demokracji, wolności, niestety, niekiedy wymaga broni oraz też militarnej odwagi. Jak widzimy, tę historię obrony demokracji, wartości wolności uniwersalnych piszemy dalej. Dzisiejszy dzień jest od rana wielkim hołdem złożonym tym Polkom i Polakom, którzy byli protagonistami solidarności, którzy dzisiaj właściwie nadal walczą o prawa człowieka. Ale dzisiejsze wydarzenie jest propozycją zmiany perspektywy. Bogdan Borusewicz bardzo często podkreśla, że rewolucja Solidarności nie odniosłaby zwycięstwa, gdyby nie odwaga i siła innych narodów, innych kobiet i mężczyzn w Europie Środkowej i Wschodniej – powiedział dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności Basil Kerski. – […] Dlatego 12 lat temu ECS razem z bohaterkami i bohaterami „Solidarności” zainicjowali Medal Wdzięczności. To jest teraz ponad 800 kobiet i mężczyzn, którzy żyją, ale to też ci, którzy odeszli. Dla nas są oni przykładem niesamowitej odwagi i solidarności.

Medale Wdzięczności 2022 przyznane. Lista laureatów

Europejskie Centrum Solidarności w 2022 roku przyznało 5 Medali Wdzięczności. Oto lista laureatów wraz z biografiami stworzonymi przez ECS.

Stefan Tsanev (ur. 1936 r.)

„Bułgarski dramaturg, poeta i pisarz, w tym autor wierszy, sztuk teatralnych, powieści historycznych i tekstów z zakresu estetyki. Jego twórczość objęto niemal całkowitym zakazem publikacji. Z uwagi na nieugiętą postawę, opozycyjne zaangażowanie rodziny oraz organizowanie działalności społecznej i artystycznej w kontrze do propagandy komunistycznej, padł ofiarą represji ze strony władzy. Tworzył zarówno w czasach reżimu totalitarnego w Bułgarii, jak i po zmianie systemu politycznego. Dorobek artystyczny, dysydencka przeszłość oraz liczne wystąpienia medialne na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat składają się na wizerunek Stefana Tsaneva jako osoby uczciwej i szczerze zaangażowanej w obronę prawdy intelektualnej przed populizmem i obłudą. Świadczą o tym również krytyczne podejście do obecnych prominentnych polityków i jawne rozczarowanie brakiem prawdziwej przemiany demokratycznej. Jego wiersze tłumaczono na wszystkie języki europejskie, chiński, mongolski, arabski i hebrajski, a sztuki teatralne wystawiano w ponad 200 teatrach na całym świecie”.

Medal, wręczony przez Aleksandrę Dulkiewicz, odebrała Margarita Ganeva.

Żeliu Żelew (1935-2015)

„Bułgarski dysydent, filozof i polityk. Działalność dysydencką realizował poprzez literaturę i naukę. To dzięki jego rozważnemu przywództwu zmiana ustroju w Bułgarii miała łagodny przebieg. W latach 60. był wykładowcą akademickim i członkiem Bułgarskiej Partii Komunistycznej. Za krytykę dogmatów filozofii marksistowskiej został pozbawiony pracy na uniwersytecie i wykluczony z partii. Pisał o ustroju, analizował działania państw autorytarnych i totalitarnych. W 1980 roku na sympozjum naukowym w Wielkim Tyrnowie wygłosił referat krytykujący stan humanistyki w ZSRR, co spowodowało ostrą reakcję delegacji sowieckiej. Mimo to, rozwijał badania nad istotą ustroju komunistycznego. Dostrzegał szansę rozpadu systemu i przejścia od dyktatury wojskowej do wielopartyjnej liberalnej demokracji. Był współtwórcą Społecznego Komitetu Obrony Ekologicznej „Ruse” (1988) oraz Klubu Poparcia Jawności i Przebudowy (1988). Uczestniczył we wszystkich prodemokratycznych demonstracjach. Założyciel Związku Sił Demokratycznych, prezydent Bułgarii (1990–1997)”.

Pośmiertne odznaczenie z rąk Tomasza Grodzkiego i Piotra Adamowicza odebrała córka bułgarskiego polityka Stanka Żelewa.

Manfred Mack

„Niemiecki historyk, slawista i tłumacz zajmujący się historią stosunków polsko-niemieckich. Wykłada historię, kulturę i literaturę polską. Jest asystentem naukowym w Instytucie Niemiecko-Polskim w Darmstadt. Wspierał aktywnie polską opozycję. Już jako student pracował w Socjalistycznym Komitecie Wschodnioeuropejskim, który współtworzyli inicjatorzy Praskiej Wiosny. Publikował teksty polskich, czeskich, rosyjskich i węgierskich dysydentów. Wraz z przyjaciółmi z komitetu Solidarność, z Solidarnością zaprosił do Niemiec przedstawicieli Niezależnego Zrzeszenia Studentów i NSZZ „Solidarność”. W stanie wojennym organizował wydarzenia z udziałem Jacka Kaczmarskiego i Seweryna Blumsztajna. Polskim autorom, publikującym bez zgody komunistycznej władzy w zachodnioniemieckich magazynach, dostarczał honoraria, przemycając je przez granicę. Za swoje zaangażowanie został odznaczony Nagrodą im. Marii Wawrykowej Wspólnej Polsko-Niemieckiej Komisji Historyków i Geografów (2014), Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi RP (2014) oraz Krzyżem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2018)”.

Manfred Mack osobiście odebrał swój Medal Wdzięczności wręczony przez Bożenę Rybicką-Grzywaczewską, która współpracowała z laureatem i była wnioskodawczynią o przyznanie mu tej nagrody.

Lane Kirkland (1922-1999)

„Amerykański działacz społeczny i związkowy, zaangażowany w pracę na rzecz polskiej opozycji i przemian demokratycznych po upadku ustroju komunistycznego. Długoletni przewodniczący American Federation od Labor-Congress of Industrial Organizations – największej amerykańskiej centrali związkowej (1979-1995). Aktywnie wspierał Solidarność, popularyzując działalność związku na arenie międzynarodowej. Był zdecydowanym przeciwnikiem wprowadzenia stanu wojennego. We współpracy z administracją Ronalda Reagana, zaangażował amerykańskich związkowców w pomoc polskiej opozycji, przekazując ponad 6 milionów dolarów w gotówce i sprzęcie, w tym fundusze na kampanię wyborczą 1989. Uczestniczył w drugim zjeździe Solidarności. Wszedł w skład Rady Dyrektorów Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości, powołanego przez Kongres USA na rzecz wsparcia rodzącej się polskiej gospodarki rynkowej. Jest patronem programu stypendialnego dla studentów z Europy Wschodniej, Kaukazu Południowego i Azji Centralnej. Za zasługi dla międzynarodowego ruchu związkowego został odznaczony amerykańskim Prezydenckim Medalem Wolności (1994) i polskim Orderem Orła Białego (1999)”.

Medal dla Lane Kirklanda odebrały, z rąk Bogdana Lisa, córki laureata: Louise Kirkland Condon oraz Lucy Schoenfeld.

Wasyl Stus (1938-1985)

„Ukraiński literaturoznawca i publicysta, krytyk literacki, uznany za najwybitniejszego ukraińskiego poetę II poł. XX wieku. Był ostatnim ukraińskim więźniem politycznym, który zmarł w sowieckich obozach. Studiował w Doniecku (wówczas Stalino) w Donbasie. Był jednym z najbardziej aktywnych przedstawicieli ruchu na rzecz odrodzenia języka i kultury ukraińskiej, a także uznania przemilczanego dorobku literackiego ukraińskich twórców. Publikował w ZSRR i na Zachodzie. Przeciwstawiał się antyukraińskiej polityce sowieckich władz i ograniczaniu wolności słowa. Został uwięziony, po czym skazany za „antysowiecką agitację i propagandę” na pięć lat łagru i trzy lata zesłania. Po powrocie ze zsyłki zaangażował się w działalność Ukraińskiej Grupy Helsińskiej. Ponownie został aresztowany i skazany na 10 lat więzienia i 5 lat zesłania. Pisane w obozie wiersze przemycał, aby ukazały się za żelazną kurtyną w zbiorku „Z obozowego zeszytu”. Za swoją nieugiętą i bezkompromisową postawę był niejednokrotnie wtrącany do karceru. Podczas jednej z kar ogłosił głodówkę. Zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach w łagrze ВС-389/36-1 na Kołymie”.

Pośmiertne odznaczenie, przekazane przez Bogdana Borusewicza, odebrał Dmytro Stus – syn laureata, dyrektor Narodowego Muzeum Tarasa Szewczenki w Kijowie.