Prawdziwa rewolucja w szkołach. Długa lista zmian od 1 września

Już w roku szkolnym 2023/24 Ministerstwo Edukacji Narodowej pod kierunkiem Barbary Nowackiej wprowadziło kilka zmian (m.in. ograniczenie prac domowych dla młodszych uczniów oraz 30- i 33-procentowe podwyżki dla nauczycieli), ale to nic w porównaniu do tego, co zacznie obowiązywać w szkołach od września 2024 r. Część planowanych zmian nie budzi zastrzeżeń, ale jest kilka nowości, które długo będą rozgrzewać emocje.

Odchudzona podstawa programowa i mniej lektur

To z punktu widzenia ucznia najważniejsza zmiana. O ok. 20 proc. zmniejsza się podstawa programowa zarówno w podstawówkach, jak i w szkołach ponadpodstawowych. Zmodyfikowano też listę lektur. Według MEN pozwoli to nauczycielom i uczniom poświęcić więcej czasu realizację programów nauczania. Uszczuplono treści nauczania tych przedmiotów:

• w szkole podstawowej (klasy IV–VIII): języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka łacińskiego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki
• w liceum ogólnokształcącym i technikum: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka łacińskiego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, historii i teraźniejszości, wiedzy o społeczeństwie, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki, filozofii, języka łacińskiego i kultury antycznej, historii muzyki, historii sztuki
• w branżowej szkole I stopnia: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, historii, matematyki, biologii, chemii, geografii, fizyki, informatyki
• w branżowej szkole II stopnia: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, języka mniejszości narodowej lub etnicznej, języka regionalnego – kaszubskiego, matematyki, informatyki.

Z podstawy programowej dla szkół ponadpodstawowych od roku szkolnego 2024/2025 wypadł m.in. przedmiot historia i teraźniejszość. Uczniowie, którzy we wrześniu 2024 r. rozpoczną naukę w klasie I szkoły ponadpodstawowej (LO, technikum, branżowa szkoła I stopnia) nie będą już uczyli się tego przedmiotu. HiT-u będą uczyć się tylko ci uczniowie, którzy już już rozpoczęli jego naukę. W zamian wejdzie edukacja obywatelska, ale dopiero od września 2025.

Z kolei uszczuplona lista lektur oznacza, że w klasach VII i VIII kilka tytułów, które do tej pory uczniowie musieli czytać w całości, teraz będą czytać we fragmentach. W podstawie programowej dla liceów i techników pozostawiono osobne listy lektur obowiązkowych na poziomie podstawowym i na poziomie rozszerzonym, ale część tytułów do tej pory obowiązkowych na poziomie podstawowym została przeniesiona do lektur na poziomie rozszerzonym. 

PRZECZYTAJ: Lista lektur. Jakie zmiany wprowadzi MEN? 

WAŻNE! Jak podkreśla MEN, w roku szkolnym 2024/2025 uczniowie mogą korzystać z dotychczasowych podręczników. Te mają się nie zmienić, mimo zmian w podstawie. MEN podkreśla, że nie dopuszczano do użytku szkolnego żadnych zaktualizowanych podręczników, które miałyby uwzględniać zmiany w podstawach programowych. 

Nauka pierwszej pomocy

W roku szkolnym 2024/2025 uczniowie będą mieli obowiązkowe zajęcia z udzielania pierwszej pomocy:

• w klasach I-III szkoły podstawowej w ramach edukacji wczesnoszkolnej – edukacji przyrodniczej
• w klasach IV-VII w szkołach podstawowych i od II klasy szkoły ponadpodstawowej w ramach godzin wychowawczych.
• w klasie VIII szkoły ponadpodstawowej i w klasie I szkół ponadpodstawowych – na lekcjach edukacji dla bezpieczeństwa (EDB).

O wprowadzenie nauki udzielania pierwszej pomocy od lat apelowała Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Zajęcia będą prowadzili nauczyciele we współpracy z WOŚP.

Zmiany w organizacji nauki religii

Kolejna zmiana w organizacji zajęć dla uczniów dotyczy nauki religii i etyki. Od 1 września 2024 roku oceny z wymienionych przedmiotów przestaną być uwzględniane w obliczaniu średniej ocen uczniów.

Jednak przede wszystkim zmiany dotyczą organizacji lekcji religii. Dotychczas lekcje te odbywały się dla uczniów danej klasy lub oddziału przedszkolnego, jeśli zgłosiło się na nie co najmniej siedmioro uczniów. W przeciwnym razie możliwe było tworzenie grup międzyoddziałowych lub międzyklasowych. Nowe przepisy wprowadzają większą elastyczność w organizacji tych zajęć, umożliwiając tworzenie grup międzyoddziałowych i międzyklasowych nawet wtedy, gdy liczba uczniów w danym oddziale lub klasie przekracza siedem osób. Uczniów z podstawówki będzie można połączyć w grupy pomiędzy klasami I–III, IV–VI lub VII i VIII. Maksymalnie w takich grupach będzie mogło być 25 dzieci w wypadku klas I-III, a w wypadku starszych uczniów – 28. 

Zmiany te – jak tłumaczy resort edukacji – mają pozwolić na organizowanie zajęć w sposób bardziej przystosowany do możliwości edukacyjnych dzieci w różnym wieku oraz wprowadzenie lepszych warunków do nauki.

Ten przepis już wywołał polityczną kłótnię, a w najbliższych dniach będzie się ona najpewniej tylko zaostrzać. Prezydium Konferencji Episkopatu Polski wystąpiło ze specjalną petycją w sprawie zmian, a pierwsza prezes SN zdecydowała o wystąpieniu z wnioskiem do TK o zbadanie konstytucyjności rozporządzenia.
 

WAŻNE! W roku szkolnym 2024/2025 liczba godzin lekcji religii nie ulegnie zmianie. W przedszkolach oraz szkołach publicznych nadal będą odbywały się dwie godziny nauki religii tygodniowo. Natomiast – podobnie jak wcześniej - dyrektorzy szkół będą mieli prawo ustalać tygodniowy wymiar godzin lekcji etyki. Ministra edukacji Barbara Nowacka zapowiada jednak, ze od kolejnego roku szkolnego liczba godzin religii zostanie zmniejszona do jednej tygodniowo.

Egzaminy maturalne i ósmoklasisty

Maturzyści nie będą już musieli składać wstępnych deklaracji o zamiarze przystąpienia do matury. Jedyną deklarację będą musieli złożyć do 7 lutego roku, w którym przystępują do matury. 

PRZECZYTAJ TEŻ: Licealiści stworzyli dopasowywawarkę szkół. Nie tylko wyniki matury

Zakres wiedzy na maturze będzie zmodyfikowany ze względu na zmiany w materiale nauczania. Zarówno matura, jak i egzaminy ósmoklasistów zostaną przeprowadzane w oparciu o wymagania podstawy programowej, a nie – jak po pandemii – na podstawie wymagań egzaminacyjnych. 

Na egzaminie ósmoklasisty 2024/25 trzeba będzie znać więcej lektur, bo obowiązkowe będą także lektury z klas 4-6 (ale tylko te czytane w całości). Zmienić się ma także arkusz egzaminacyjny z matematyki. 

Uczniowie z Ukrainy

Dzieci ukraińskie od 1 września będą objęte obowiązkiem szkolnym, czyli obowiązkiem nauki w przedszkolu lub szkole należącej do polskiego systemu edukacji. Jeśli jakieś dziecko nie podejmie nauki – rodzina zostanie pozbawiona przysługującego mu świadczenia 800 plus oraz szkolnej wyprawki. 

Szkoły będą musiały przyjąć ukraińskich uczniów, którzy mieszkają w rejonie danej placówki. MEN szacuje, że będzie to dodatkowo nawet 80 tys. dzieci, które dotychczas były poza polskim systemem edukacji (np. ucząc się zdalnie w szkole ukraińskiej albo nie ucząc się w ogóle). Nie będzie to dotyczyło uczących się zdalnie uczniów ostatnich klas. 

W tej chwili trwa rekrutacja tzw. asystentów międzykulturowych, którzy mają wspierać ukraińskich uczniów w polskiej szkole. Uczniowie z Ukrainy mają mieć też dodatkowe bezpłatne zajęcia z języka polskiego (4 godziny lekcyjne tygodniowo).

Standardy ochrony małoletnich (ustawa Kamilka) 

Od 15 sierpnia szkoły mają obowiązek wdrożenia standardów ochrony małoletnich, wynikających z tzw. ustawy Kamilka, czyli nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Oznacza to, że od 1 września pracownicy szkół i innych placówek edukacyjnych będą musieli stosować się do wytycznych, określających m.in. w jaki sposób rozpoznawać i reagować na czynniki krzywdzenia dziecka oraz jakie procedury wdrożyć w przypadku, gdy zachodzi podejrzenie, że dziecko jest krzywdzone.

PRZECZYTAJ TEŻ: Bolesne dzieciństwo. Dlaczego bijemy i pozwalamy na bicie naszych dzieci?

Nauczyciele i wszyscy pracownicy szkoły muszą podpisać zobowiązanie do przestrzegania nowych standardów. 

Każdy, kto w pracy w placówce edukacyjnej będzie miał kontakt z dziećmi i młodzieżą, musi przedstawić zaświadczenie o niekaralności, a dyrekcja ma obowiązek sprawdzić taką osobę w bazie osób skazanych. 

Wydanie takie zaświadczenia to koszt 50 zł. 

WAŻNE! Konieczność dostarczenia zaświadczenia o niekaralności ma dotyczyć także studentów, którzy przychodzą do szkół na praktyki. 

Wcześniejsza emerytura dla nauczycieli

Jedną z większych zmian obowiązujących od września 2024 r. jest możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę dla nauczycieli. Nowelizacja Karty Nauczyciela przyznaje prawo do przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego nauczycielom, którzy łącznie spełnią warunki: 

• rozpoczęli pracę na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego przed 1 stycznia 1999 r., 
• mają udokumentowane co najmniej 30 lat okresu składkowego, z czego co najmniej 20 lat faktycznie przepracowali jako nauczyciele

UWAGA! Przejście na wcześniejszą emeryturę wiąże się z koniecznością posiadania wystarczającego kapitału zgromadzonego w ZUS, który pozwoli na wypłatę minimalnego świadczenia. Ponadto nauczyciel decydujący się na wcześniejszą emeryturę traci prawo do urlopu dla poratowania zdrowia, a świadczenie emerytalne może być o 20-40 proc. niższe w porównaniu z kompensacyjnym