.png)
Jô sã zeszedł z ks. Władkã w Lëpùszu na Kaszëbach w 1999 rokù czej mój tatk Môrcën Szulëst i mój wùja Adam Szulëst rézowelë pò eùropejsczi tatczëznie, żebë òdkrëwac nasze rodné dzeje i prôwdã ò nôrodnoscë i kùlturowi jawernoce (tożsamòscë) naszich praòjców.
Naszą zgrôwą bëło dińc do prôwdë ò naszi słowiańsczi jawernoce, bò w Kanadze bëła òna przejinaczonô i bez to më ni mòglë w ni nalezc długò żódnégò cwëkù. Më merkelë, że przez lata më żëlë z zafalszowóną jawernotą, z czim më ni mòglë nijak dińc do rëchtu. Më dërch szukelë òdpòwiesców na to westrzód naszich drësznëch w Eùropie, temù łączba z ks. Władkã bëła baro bëlnym pòczątkã, bò òn doch béł historikã i òn miôł ju rëchli zbadérowóné Kaszëbë w Kanadze, czej òn òdwiedzył Wilno i òkòlé pòd kùńc 70-tëch lat.
Òn nama òpòwiedzôł, jak òn òdkrił wiele czekawëch znanków ù Kanadijsczich Kaszëbów, òsoblëwie jak òni mù gôdelë, że są Pòlôchama i gôdają w pòlsczi mòwie przez całé swòje żëcé i że jich tatkòwie pòchòdzą z Pòlsczi.
Dzys, Kaszëbi mògą słëchac mszów w swòji rodny kaszëbsczi mòwie, nazewac swòje parafie kaszëbsczima, wieszac swòje nôrodné fanë i czëc sã jakno bëlny słowiańsczi nôród w Eùropie z przińdnotą trzimóną w swòjich rãkach. Eùropejskô Ùniô ùzna téż Kaszëbów za słowiańsczi nôród w Eùropie, ze swòją rodną zemią, włôsnym jãzëkã, tradicją, lëteraturą, fòlklorã, historią i wiãkszoscą swòjich włôsnëch znanków, jakno lëdzy i nôrodu w Eùropie.
Dawid Môrcën Szulëst / przédnik Kaszëbów w Kanadzë
Co gò baro zadzëwòwało, że òni gôdelë do niegò w kaszëbsczim jãzëkù, chòc òni dërch pòdsztrichiwelë, że to je pòlsczi. Òn nama rzekł, że òn w Kanadze nigdë nie spòtkôł Kaszëbë, chtëren bë gôdôł pò pòlskù. Wszëtcë òni gôdelë do niegò pò kaszëbskù. Òn z piersza mëslôł, że to béł jaczis kaszëbsczi szpòrt. Òni téż mù rzeklë, że òni mielë taką swiądã, że jich tatkòwie przëjachelë z pòlsczégò państwa. A kò doch w czasu emigracji do Kanadë w 1858 rokù nie bëło pòlsczégò kraju. Jich kaszëbskô tatczëzna ni mia nick do ùczinkù z Pòlską w XIX stalatim, bò w tim czasu òni bëlë pòd prëskò-niemiecczima rządama.
Òn ùznôł téż za dëcht czekawé, że niżóden kanadijsczi Kaszëba nie wspòminôł ò Kaszëbach, ò tatczëznie starków w Eùropie. To tak wëzdrzało, jakbë nijak nie bëło taczégò placu na zemi. Tej më pitelë ks. Władka, co òn mësli ò tim, jak to sã stało w Wilnie, że më dërch żëlë pòd skrzéwioną historią i jawernotą òd 1858 rokù? Pòdług mie bëło tak temù, że tak sprawã stôwiało przédnictwò naszégò kòscoła. Do Wilna wiedno bëlë wësélóny pòlsczi ksãża, bò kaszëbsczé parafie w tatczëznie bëłë rządzoné przez pòlsczich ksãżi z chełmińsczi diecezji. Colemało wszëtczé kaszëbsczé parafie a kòscołë nazéwałë sebie pòlsczima, nawetka chòc bëłë bùdowóné przez Kaszëbów.
Tak dëcht stało sã w Wilnie, Barry’s Bay a Round Lake mët. Kaszëbi bùdowelë te kòscołë, równak nie bëło to rzekłé, że bëłë zbùdowóné przez Kaszëbów, abò że bëłë to kaszëbsczé parafie. Mie wiedno bëło dzywno, czemù jô ni mògã rozmiôc naszich ksãżi przë òdprôwianim mszów. Mòja mëmka i mój wùja Adam, co mają ju bez 90 lat, téż nie rozmieją, jak ksądz òdprôwiô mszã. Móm gôdóné z mòjima kaszëbsczima drëchama z Wilna i nicht z nich nie rozmieje mòwë wësłónëch tu pòlsczich ksãżi. Kòscelny jãzëk nie je jich domôcym jãzëkã, leno to je cëzy jãzëk.
Przez 164 lata kòscołë zbùdowóné przez Kaszëbów w Kanadze, nigdë nie czëłë swòji rodny kòscelny mòwë. Wiãkszosc Kaszëbów mô ju terô zrozmióné, że òni nie są Pòlôchama, ni mają pòlsczi spôdkòwiznë, i że òni żëlë z nieprôwdzëwą jawernotą. Kùreszce òni zrozmielë, że są Kaszëbama z kaszëbską spôdkòwizną i że nôrodnosc jich starków je kaszëbskô i że Kaszëbë są jich tatczëzną w Eùropie. Ks. Władk gôdôł nama, że tak samo bëło na Kaszëbach, dze wiãkszosc Kaszëbów nie wiedza, że bëlë Kaszëbama z kaszëbską spôdkòwizną i że Kaszëbë są tatczëzną. Nawetka taczi Kaszëbi, jak sóm ks. Władk, nazéwelë se pòlsczima ksãdzama. Jego rodny jãzëk béł ùwôżóny jakno gbùrskô mòwa. Nie bëło kaszëbsczégò jãzëka w kòscele, czej ks. Władk rósł.
Òn téż nama gôdôł, że w szkòle achtniony béł blós pòlsczi, a Kaszëbi bëlë ùstëgòwóny za gôdanié w rodny mòwie w szkòłach, jaczé sami zbùdowelë. Temù dzys dnia leno 10% wszëtczich Kaszëbów gôdô w rodny mòwie. Jich jãzëk òstôł jima wzãti przez asymilacjã a w dzélu mòcą i terô je òn ju na ùmercym. Kaszëbama nie bëło nawetka dóné wëwieszac swòjã nôrodną fanã. Bëlë ùwôżóny jakno lëdze drëdżi kategòrii w ùszłim czasu.
Wiôlgô dzãka dlô ks. Władka Szulësta za wëwidnienié prôwdë dlô mòji familii na Kanadijsczich Kaszëbach. Niech żëje Òn w ùbëtkù wiecznym.
Dawid Môrcën Szulëst / przédnik Kaszëbów w Kanadzë
Ks. Władk bùszno wëwiésył kaszëbską nôrodną fanã na kòscele w Lëpùszu, czej Kaszëbi z Kanadë przëszlë sã tam mòdlëc. Do czasu, jak Kaszëbi nalezlë sã w Eùropejsczi Ùnii, ni mòglë òni swòbódno gadac, że są Kaszëbama. Dzys, Kaszëbi mògą słëchac mszów w swòji rodny kaszëbsczi mòwie, nazewac swòje parafie kaszëbsczima, wieszac swòje nôrodné fanë i czëc sã jakno bëlny słowiańsczi nôród w Eùropie z przińdnotą trzimóną w swòjich rãkach. Eùropejskô Ùniô ùzna téż Kaszëbów za słowiańsczi nôród w Eùropie, ze swòją rodną zemią, włôsnym jãzëkã, tradicją, lëteraturą, fòlklorã, historią i wiãkszoscą swòjich włôsnëch znanków, jakno lëdzy i nôrodu w Eùropie. Chòc ni mają statusu nôrodu ze swòją państwòwòscą, je to równak samòstójny nôród. Kò je w Eùropie wiele nôrodów bez państwòwòscë, równak są to nôrodë.
Prôwda w kùńcu mô wzãté górã i nie mdzemë ju wiãcy żëlë ze skrzéwioną jawernotą. Më jesmë Kaszëbi i më jesmë nôrodã. Jem baro rôd z naszi slédny rézë do tatczëznë, wespół z mòją córką Jennifer. To bëło baro wôżné dlô ni i dlô mie. Jennifer téż żëła ze skrzéwioną jawernotą, czej òna bëła młodô, a terô òna żëje z prôwdzëwą tożsamòscą swòjich tatków. Òna je bùszną Kanadijką i je téż bùsznô ze swòji kaszëbsczi nôrodnoscë przódków i jich kùlturowi jawernotë.
Wiôlgô dzãka dlô ks. Władka Szulësta za wëwidnienié prôwdë dlô mòji familii na Kanadijsczich Kaszëbach. Niech żëje Òn w ùbëtkù wiecznym.
Dawid Môrcën Szulëst, przédnik Kaszëbów w Kanadzë
(z anielsczégò na kaszëbsczi przełożił Eugeniusz Prëczkòwsczi)
(Ks. Władysław Szulist zmarł 8 grudnia. Pogrzebowej mszy świętej w kościele pw. św. Michała Archanioła w Lipuszu w dniu 13 grudnia 2022 r. przewodził biskup pomocniczy diecezji pelplińskiej Arkadiusz Okrój).
Napisz komentarz
Komentarze